7 grudnia br. odbyło się spotkanie firm zrzeszonych w Konfederacji Lewiatan z Dyrektorem Narodowego Centrum Badań i Rozwoju dr. inż. Wojciechem Kamienieckim. Jego celem było zapoznanie się przedstawicieli biznesu, z udziałem Wiceprezydenta Konfederacji Henryka Orfingera, z planami wsparcia projektowego NCBiR i dyskusja o możliwości wykorzystania kolejnej perspektywy finansowej do wspierania programów rozwoju innowacji i transformacji technologicznej.
W pierwszej części spotkania prof. Jacek Męcina, Doradca Zarządu Konfederacji Lewiatan i członek THINK TANK NCBR przedstawił wyniki badań firm, które jednoznacznie wskazują na pilną potrzebę wsparcia procesów transformacji technologicznej – cyfryzacji, automatyzacji i robotyzacji. Stają się one kluczowym wyzwaniem rozwojowym wielu firm. Z badań wynika, że firmy mają świadomość konieczności inwestycji w transformacje technologiczne i planują w najbliższym czasie takie inwestycje. Dotyczy to ¾ badanych firm z kluczowych branż: przemysł, motoryzacja, finanse i ubezpieczenia, zdrowie, handel, usługi dla biznesu. Pandemia przyspieszy pewne procesy, ale trzeba podkreślić, że nawet niezależnie od pandemii wiele firm myśląc o rozwoju i inwestycjach wskazuje na automatyzację procesów i robotyzację.
Brak wsparcia kompetencji cyfrowych grozi bezrobociem
– Mimo, że stereotyp zastępowania pracy ludzkiej pracą robotów wciąż działa na wyobraźnię, to z badań wynika, że firmy raczej planują wzrost zatrudnienia lub utrzymanie go na dotychczasowym poziomie, niż zwolnienia. Oczywiście część pracowników może stracić zatrudnienia, ale większość ma szanse na udział w procesach rekonwersji wewnętrznej i poprzez zmianę lub podniesienie kwalifikacji utrzyma zatrudnienie. W krótkim okresie polscy pracownicy nie stracą pracy, wynika z przeprowadzonego badania firm – liderów transformacji technologicznej, które wdrażają programy automatyzacji, cyfryzacji lub robotyzacji w kluczowych branżach produkcji i zaawansowanych usług. Zmiany technologiczne prawdopodobnie będą miały raczej pozytywny niż negatywny wpływ na polski rynek pracy w perspektywie krótkoterminowej, bo ponad dwukrotnie więcej badanych firm chce zwiększyć zatrudnienie niż je zmniejszyć. Dopiero brak systemu wsparcia kompetencji cyfrowych może prowadzić do bezrobocia technologicznego – mówi prof. Jacek Męcina.
Głównymi barierami w adaptacji do zmian technologicznych mogą być wysoki poziom wykluczenia cyfrowego polskiego społeczeństwa – Polska zajmuje w UE szóste miejsce od końca w rankingu Digital Economy and Society Index – oraz brak systemowej wizji rozwoju sektora publicznego jako partnera sektora prywatnego. Okazuje się, że oprócz wsparcia dla twardych projektów i wdrażania nowych technologii i automatyzacji lub robotyzacji procesów, największym wyzwaniem jest luka kwalifikacyjna i brak najwyżej klasy specjalistów, którzy umieją zaprojektować, wdrożyć i rozwijać nowe technologie. Firmy mówią o nowych zawodach, ale to lista, której próżno szukać w Polskiej Klasyfikacji Zawodów, trudno też poza firmami znaleźć miejsce ich wykształcenia. To pokazuje prawdziwą skalę wyzwań dla rynku pracy i gospodarki, ale i dla nauki, która skazana jest na rozwijanie współpracy z biznesem.
Projekty, które będą wspierać innowacje
W dalszej części spotkania dyrektor NCBiR dr inż. Wojciech Kamieniecki wraz z współpracownikami przedstawili wizję nowych projektów, które wspierać będą rozwój innowacji. Wsparcie NCBiR będzie odbywać się poprzez wykorzystanie środków europejskich, jak i krajowych. Celem jest rozwijanie i wzmacnianie zdolności badawczych i innowacyjnych oraz wykorzystywanie zaawansowanych technologii. Planuje się wsparcie skierowane do przedsiębiorców i ich konsorcjów (również z organizacjami badawczymi), przy czym wsparcie udzielane przez PARP dotyczy wyłącznie MSP i ich konsorcjów; zaś wsparcie NCBR dotyczy dużych przedsiębiorstw oraz konsorcjów z MSP i organizacjami badawczymi, a także konsorcja MSP z organizacjami badawczymi W ramach I Priorytetu FENG zakłada się finansowanie kompleksowych projektów składających się z 7 modułów: Prace B+R, Wdrożenie innowacji, Infrastruktura B+R, Cyfryzacja, Zazielenianie przedsiębiorstw, Kompetencje, Internacjonalizacja. Wnioskodawca wybiera z powyższego katalogu te moduły, które wynikają z jego potrzeb – przy czym dla MŚP jeden z modułów: Prace B+R lub Wdrożenie innowacji jest obligatoryjne, natomiast dla dużych przedsiębiorców obligatoryjny jest moduł Prace B+R- ta koncepcja finalnie zostanie potwierdzona po tym, jak Komisja Europejska ją zaakceptuje. Pozostałe moduły są fakultatywne. Możliwe jest wsparcie projektów linearnych, które umożliwiają przeprowadzenie innowacyjnego przedsięwzięcia przez kolejne etapy jego rozwoju, jak również projektów nielinearnych, w których poszczególne moduły odpowiadają na zidentyfikowane potrzeby przedsiębiorcy z obszaru B+R+I, lecz ich realizacja nie jest od siebie uzależniona. Przedstawiono szczegółowe kryteria oceny projektów i podjęto dyskusję nad efektywnością takiego podejścia.
NCBR poinformował również o oczekiwaniach Komisji Europejskiej, co do zwiększania udziału instrumentów zwrotnych w programie FENG. Wiąże się z tym sugerowana przez Komisję Europejską opcja zastosowania dotacji zwrotnych dla kilku z modułów – miało by to dotyczyć dużych przedsiębiorstw.
Dyrektor W. Kamieniecki zwrócił uwagę, że możliwe też będzie wsparcie projektów zawierających niepowiązane ze sobą moduły tzn. w każdym z modułów będzie mogło być opisane inne przedsięwzięcie. Przykładowo: w module B+R planuje się opracowanie technologii X, w module „Wdrożenie innowacji” zamierza się przeprowadzić inwestycję polegającą na zastosowaniu zakupionej technologii Y, w module „Cyfryzacja” planuje się zdigitalizować proces dystrybucji dotychczasowych produktów firmy. Jeden projekt to będzie mogłaby być de facto grupa niepowiązanych projektów.
W trakcie dyskusji wskazano, że podejście zaproponowane przez MFiPR powoduje dużo problemów przy konstrukcji czytelnej struktury kryteriów a system oceny staje się bardziej skomplikowany niż przy projektach z modułami powiązanymi. W opisach kryteriów należałoby założyć wariantowość, przewidzieć kilka sytuacji, kiedy będzie oceniany projekt z modułami powiązanymi lub z niepowiązanymi. Natomiast w trakcie oceny będzie konieczność angażowania większej liczby ekspertów (w zależności od liczby dziedzin objętych projektem) a sama ocena będzie bardziej skomplikowana i może trwać dłużej.
Konieczna współpraca z przedsiębiorcami
Firmy odniosły się do zaproponowanych kierunków wsparcia, podkreślając znaczenie dobrej współpracy już na etapie projektowania programów. Wskazały też wiele szczegółowych uwag odnoszących się m.in. do konieczności wzmocnienia pozycji NCBiR, które dzięki budowaniu potencjału ma szanse wyznaczać kierunki i formy wsparcia. Zdaniem biznesu konieczne jest przyjęcie pewnych zasad, które wzmacniać będą efekty projektów. I tak wskazano, że finansowe wsparcie projektów rozwojowych, które bazują lub ulepszają funkcjonujące use- cases, budują modelowe rozwiązanie, a następnie tworzą model transferu do podmiotów (firm) z polskiego rynku. Chodzi o to, by nie koncentrować się wyłącznie na „kosmicznych innowacjach”. Warto też rozważyć wsparcie (np. poprzez dodatkowa punktację) dla projektów badawczych rozwiązujących szersze horyzontalne wyzwanie , które mogą być wykorzystane przez sektor, branżę, szereg firm, a nie tylko przez jedno przedsiębiorstwo. Biznes wskazuje, że konieczne jest postawienie priorytetu na realizacje projektów z komponentem cyfrowym w obszarze OT -cyfryzacja, AI i wsparcie poprzez dodatkową punktację projektów uwzględniających aspekt ekologiczny, niskoemisyjność, efektywność energetyczną, diverisity zespołu. Konieczne jest tez wspieranie stopniowych innowacji step by step innovations, a nie tylko koncentracja na poszukiwaniu przełomowych odkryć.
Przedstawiciele firm zaproponowali też wsparcie dla dodatkowych komponentów tj. finansowe wsparcie komponentu szkoleniowego w projektach badawczo rozwojowych, umożliwiające doszkolenia kadr do wdrażanego rozwiązania/nowych narzędzi (software/hardware). Brak kadr to często wskazywana bariera transformacji – jak pokazały prezentowane wcześniej badania, wsparcie bezpośrednie firm poszukujących gotowych rozwiązań – działalność własna NCBiR nastawiona na dostarczanie oprogramowania i narzędzi poprzez działania podejmowane przez spółkę IDEAS.
Podsumowując spotkanie Dyrektor W. Kamieniecki podkreślił, że Narodowemu Centrum Badań i Rozwoju zależy na współpracy z otoczeniem instytucjonalnym i biznesowym i to spotkanie pokazało jak ważne są stałe konsultacje z biznesem. Zaproponował, aby cyklicznie poddawać inicjatywy NCBiR konsultacjom ze środowiskiem biznesu, które ma doświadczenie i potencjał w kreowaniu współpracy nauki i biznesu i jest zainteresowane inicjowaniem projektów rozwojowych. Firmy będą zainteresowane przedstawieniem swoich pomysłów na projekty i dyskusją o możliwościach ich realizacji, zwłaszcza w ramach projektów europejskich Horyzont. Ustalono, że z inicjatywy prof. Jacka Męciny jeszcze w I kwartale 2022 r. odbędzie się kolejne spotkanie konsultacyjne NCBiR i KL w zakresie inicjowania i rozwoju projektów.
Źródło: Konfederacja Lewiatan
