Pakiet legislacyjny „Fit for 55” nie jest zaskoczeniem – jest konsekwencją unijnego rozporządzenia Prawo Klimatyczne, które weszło w życie w lipcu 2021 roku. Rozporządzenie wprowadziło prawnie wiążący cel redukcji emisji GHG o 55% do 2030 r. i cel neutralności klimatycznej UE do 2050 r.
Pakiet zawiera konkretne i kompleksowe przepisy prawne, wskazujące środki dla realizacji celów przez państwa członkowskie, w tym Polskę. Pakiet ulegnie zapewne pewnym modyfikacjom w trakcie obecnie toczących się prac w Parlamencie Europejskim i w Rady Unii Europejskiej ds. energii, niemniej nie należy oczekiwać znaczącego odejścia od proponowanych przez Komisję Europejską rozwiązań.
Szereg wyzwań dla polskich elektrociepłowni
Przed spółkami działającymi w sektorze energetycznym, w tym ciepłowniczymi, stoi zatem wiele wyzwań i poważnych ryzyk związanych z ambitnymi celami i relatywnie krótkim horyzontem na ich realizację do 2030 r. Do sukcesu związanego z głęboką transformacją dotychczasowej działalności potrzeba przygotowania strategicznego i finansowego na poziomie przedsiębiorstw oraz odpowiedniego wsparcia regulacyjnego i finansowego ze strony rządu.
Niektóre spółki ciepłownicze przyjęły swoje strategie określające całkowite odejście od wykorzystania węgla do 2030 r., a od 2050 r. deklarują prowadzenie działalności z zerową emisją dwutlenku węgla. Pracują intensywnie nad konkretnymi projektami inwestycyjnymi, które pozwolą zrealizować cele do 2030 r., w szczególności poprzez rozwój wysokosprawnej kogeneracji gazowej, a także poprzez wykorzystanie paliw alternatywnych, biomasy i innych odnawialnych zasobów energii oraz poprawę efektywności energetycznej.
Ważnym elementem transformacji energetycznej systemów ciepłowniczych będzie także dostosowanie kompetencji pracowników (upskilling i reskilling) do zmiany technologii i paliw oraz wprowadzenia inteligentnych rozwiązań w odniesieniu do infrastruktury sieciowej. Krótko ujmując – transformacja energetyczna nie dotyczy tylko inwestycji w moce wytwórcze, ale także w infrastrukturę sieciową i zasoby ludzkie. Nasuwa się jednakże pytanie – czy przyjęte przez spółki strategie będą wystarczająco ambitne, aby spełnić wymagania przepisów prawnych zawartych w pakiecie Fit for 55?
Na straży efektywności energetycznej
Zmiana definicji efektywnego systemu ciepłowniczego od 2026 r. w rewizji dyrektywy o efektywności energetycznej może spowodować konieczność modyfikacji przyjętych strategii i szybsze zazielenianie systemów ciepłowniczych, w tym opartych na kogeneracji. Czy jest to jednakże możliwe do przeprowadzenia w dużych systemach ciepłowniczych? Wydaje się to mocno wątpliwe z punktu widzenia technologicznego i finansowego.
Definicja efektywnego systemu ciepłowniczego ma ścisły związek ze standardami energetycznymi budynków, do których odnosi się dyrektywa EPBD. Rewizja dyrektywy EPBD zawiera przepisy zmierzające do zaostrzenie obecnie obowiązujących standardów energetycznych budynków tak, aby były mocnym wsparciem dla istotnej redukcji emisji gazów cieplarnianych przez budynki – od 01.01.2030 r. wszystkie nowe budynki i budynki podlegające głębokiej renowacji muszą być bezemisyjne. Definicja budynku zeroemisyjnego zawarta jest w art. 2: jest to budynek o bardzo wysokiej charakterystyce energetycznej, określonej zgodnie z załącznikiem I, i spełniający kryteria określone w załączniku III: bardzo mała ilość energii, która nadal jest potrzebna, musi być w pełni pokryta energią z źródeł odnawialnych produkowaną na miejscu lub przez systemy ciepłownicze. Przepis ten, jeśli zostanie zaakceptowany przez Radę UE ds. energii i Parlament Europejski, będzie prawdziwym wyzwaniem dla systemów ciepłowniczych, w szczególności tych dużych. Może też oznaczać poważną degradację cennych aktywów ciepłowniczych w Polsce.
Aktywność organizacji branżowych
PTEZ zaproponował szereg modyfikacji do kluczowych dla ciepłownictwa systemowego przepisów tak, aby transformacja tego sektora przebiegała w tempie dostosowanym do możliwości technologicznych i finansowych oraz była akceptowalna przez odbiorców ciepła co do ceny ciepła i zachowania bezpieczeństwa dostaw ciepła i ciepłej wody użytkowej. Rozbudowane aktywa ciepłownicze w Polsce to znaczący majątek trwały, zapewniający komfort cieplny mieszkańcom miast, przyczyniający się do poprawy jakości powietrza i walki ze smogiem. Dlatego też przepisy prawne Fit for 55 i proces dekarbonizacji muszą być skorelowane z uwarunkowaniami ekonomiczno-technicznymi systemów ciepłowniczych w Polsce.
Należy mieć także na uwadze, iż niezbędne jest wsparcie regulacyjne, w tym w szczególności poprzez rozporządzenie określające sposób kształtowania taryf na ciepło, oraz wsparcie ze środków publicznych (unijnych i krajowych), aby przedsiębiorstwa ciepłownicze były w stanie wygenerować potężny strumień finansowy na przeprowadzenie głębokiej transformacji zarówno po stronie mocy wytwórczych, jak i infrastruktury sieciowej.
Przygotowała: Małgorzata Mika-Bryska, Doradca ds. Regulacji i Relacji Publicznych w Veolia Energia Polska
Źródło: Polskie Towarzystwo Elektrociepłowni Zawodowych
