Prezes URE wezwał firmy, u których stwierdzono nieprawidłowości, do natychmiastowego ich usunięcia.
Dlaczego dystrybutorzy?
Przedsiębiorstwa dystrybucyjne, jako działające w obszarze naturalnych monopoli, udostępniają swoje sieci sprzedawcom, którzy działają na rynkach konkurencyjnych. To przedsiębiorstwa sieciowe zawierają umowy o świadczenie usług dystrybucyjnych ze sprzedawcami (przedsiębiorstwa obrotu), którzy potem sprzedają konsumentom energię i gaz.
Dystrybutorzy są szczególnymi uczestnikami rynku, niejako „kierują ruchem” na energetycznych i gazowych „autostradach”, czyli sieciach, którymi przesyłany jest prąd i gaz. Dlatego nie tylko mają dbać o równy dostęp do tych sieci, ale także o dostęp do wiedzy i informacji o działaniu rynku, która jest niezbędna zarówno podmiotom rynkowym, jak i konsumentom – zauważa Rafał Gawin, Prezes URE.
Prawo do informacji jednym z podstawowych uprawnień konsumenta
– Po raz pierwszy wzięliśmy pod lupę strony internetowe dystrybutorów i sprawdziliśmy dostępność podstawowych, określonych prawem, informacji – tłumaczy szef Urzędu. – Bowiem tylko odpowiednio poinformowany, świadomy swoich praw i obowiązków odbiorca może w pełni i bezpiecznie korzystać z oferty rynkowej oraz skutecznie dbać o własne interesy. A w dzisiejszych czasach podstawowym źródłem informacji są strony internetowe.
Dlatego też na przedsiębiorstwa infrastrukturalne sektorów gazowego i energetycznego nowelizacjami ustawy Prawo energetyczne, które wchodziły w życie w 2019 i 2021 roku[1], nałożone zostały ustawowe obowiązki[2] publikowania na stronach internetowych zasadniczych, ważnych dla odbiorców informacji jak np. te o działających na terenie danego OSD sprzedawcach, spośród których odbiorcy mogą wybierać, czy informacji jak wyglądają umowy zawierane z odbiorcami.
URE skontrolował 240 dystrybutorów energii i gazu
URE sprawdził, czy przedsiębiorstwa wywiązują się z ustawowych obowiązków informacyjnych. W tym celu Regulator przeprowadził monitoring i przeanalizował strony internetowe 187 przedsiębiorstw energetycznych świadczących usługę dystrybucji energii elektrycznej oraz 53 przedsiębiorstw o statusie operatorów systemów dystrybucyjnych gazowych[3]. Na wszystkich tych przedsiębiorstwach ciąży obowiązek informacyjny[4].
O czym muszą informować nas dystrybutorzy?
Na stronach internetowych operatorzy systemów dystrybucyjnych (OSD) mają obowiązek zamieszczać:
- aktualne listy sprzedawców energii elektrycznej i gazu, z którymi OSD zawarł umowy o świadczenie usług dystrybucji;
- aktualne listy sprzedawców rezerwowych energii elektrycznej/gazu, którzy oferują taką sprzedaż odbiorcom przyłączonym do sieci danego operatora. Powinny one zawierać adresy stron internetowych sprzedawców, na których publikowane są oferty sprzedaży rezerwowej oraz informacje o obszarze, na jakim dany sprzedawca oferuje taką sprzedaż;
- informacje o sprzedawcy z urzędu energii elektrycznej/paliw gazowych działającym na obszarze danego OSD;
- wzorce umów zawieranych z użytkownikami systemu, w szczególności wzorce umów zawieranych z odbiorcami końcowymi oraz ze sprzedawcami energii elektrycznej/paliw gazowych.
Rys. 1. Odsetek skontrolowanych przedsiębiorstw energetycznych i gazowych (łącznie), które podają na swoich stronach wymagane informacje w poszczególnych monitorowanych kategoriach (grupa badana: 240)
Tylko część dystrybutorów publikuje wymagane informacje
Aktualną listę sprzedawców energii elektrycznej lub gazu, z którymi dany operator zawarł umowę o świadczenie usług dystrybucji publikuje 61 proc. badanych przedsiębiorstw. Wyniki monitoringu tej informacji wypadły zdecydowanie korzystniej dla dystrybutorów energii elektrycznej. Taką informację podaje 70 proc. dystrybutorów prądu i tylko 32 proc. dystrybutorów gazu ziemnego.
To bardzo ważna dla odbiorców informacja, ponieważ może stanowić pierwszy krok w próbie świadomego wyboru sprzedawcy prądu lub gazu. Odbiorca jest bowiem przyłączony do sieci danego dystrybutora (którego zmienić nie może), a sprzedawców może wybierać tylko spośród firm, które mają podpisane umowy z tym dystrybutorem i mogą działać na jego terenie.
Rys. 2. Odsetek skontrolowanych dystrybutorów energii elektrycznej, którzy podają na swoich stronach wymagane informacje w poszczególnych monitorowanych kategoriach (grupa badana: 187)
Jeszcze mniejszy odsetek – bo zaledwie 41 proc. monitorowanych przedsiębiorstw – umieszcza na swoich stronach internetowych aktualną listę tzw. sprzedawców rezerwowych. Informacje takie znalazły się u 43% dystrybutorów energii i u 36% sprzedawców gazu. Często informacje te ograniczały się do podania nazwy i adresu sprzedawcy rezerwowego, pomijając – również wymagane prawem – adresy stron internetowych tych sprzedawców, gdzie powinny być publikowane oferty sprzedaży rezerwowej.
Informacje o sprzedawcach rezerwowych mają istotne znaczenie dla odbiorców gazu i energii. Sprzedawca rezerwowy ma zapewnić ciągłość dostaw odbiorcom w przypadku, gdy dotychczasowy sprzedawca zaprzestanie sprzedaży np. z powodu likwidacji czy upadłości przedsiębiorstwa. W takiej sytuacji dystrybutor zawiera ze sprzedawcą rezerwowym – w imieniu i na rzecz odbiorcy – umowę, na podstawie której będzie realizowana sprzedaż rezerwowa. O tym, że konsument korzysta ze sprzedaży rezerwowej powinien być poinformowany przez dystrybutora w przeciągu 5 dni od dnia zawarcia takiej umowy[5].
Jeżeli odbiorca nie wskaże w umowie o świadczenie usług dystrybucji lub umowie kompleksowej sprzedawcy rezerwowego, lub też gdy wybrany sprzedawca rezerwowy nie będzie mógł realizować rezerwowej umowy sprzedaży, wtedy rolę tę będzie pełnić tzw. sprzedawca z urzędu[6].
Sprzedawca z urzędu jest także tym podmiotem z usług którego zawsze może skorzystać odbiorca w gospodarstwie domowym. Taki sprzedawca ma obowiązek zawarcia umowy z tego rodzaju klientem. Dlatego istotne jest, by odbiorca mógł w prosty sposób odnaleźć sprzedawców z urzędu działających na sieci operatora, do której przyłączony jest odbiorca. Przeprowadzony przez URE monitoring wskazał jednak, że informacje takie możemy znaleźć na portalach zaledwie u 18 proc. monitorowanych przedsiębiorstw.
Rys. 3. Odsetek skontrolowanych dystrybutorów gazu, którzy podają na swoich stronach wymagane informacje w poszczególnych monitorowanych kategoriach (grupa badana: 53).
Ważnym jest także, byśmy jako konsumenci mogli zapoznać się z wzorami umów, jakie proponują nam dystrybutorzy. Takie wzory zamieszczane są przez 61 proc. dystrybutorów energii i tylko 34 proc. dystrybutorów błękitnego paliwa.
Portale dość intuicyjne i czytelne, choć niezabezpieczone
Większość poddanych monitoringowi przedsiębiorstw posiada czytelne i dość łatwe w nawigacji strony WWW, jednakże w ocenie regulatora część z nich publikuje zbyt mało istotnych informacji dotyczących dystrybucji energii elektrycznej i gazu.
Regulator zwrócił również uwagę na fakt, że większość kontrolowanych stron internetowych nie posiadała certyfikatu SSL[7]. Jeśli strona nie jest zabezpieczona certyfikatem SSL to dane osób korzystających z takiej strony (np. dane logowania, dane osobowe składane w formularzach internetowych, itp.) są przesyłane w sposób niezabezpieczony, a to oznacza, że informacje takie mogą być przechwycone przez osoby nieupoważnione. Niektóre przeglądarki internetowe lub programy antywirusowe informują użytkownika o zablokowaniu dostępu do takiej strony lub o zagrożeniach wynikających z niestosowania połączenia szyfrowanego (braku certyfikatu SSL). Niektóre organizacje blokują swoim pracownikom dostęp do takich stron co uniemożliwia korzystanie z nich.
[1] Za wyjątkiem art. 9c ust. 3 pkt 9a lit. f, który wszedł w życie w 2010 r.
[2] O których mowa w art. 5aa ust. 4, art. 9c ust. 1b pkt. 5 lit. f oraz art. 9c ust. 3 pkt 9a lit. f ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2021 r. poz. 716 z późn. zm.).
[3] Skontrolowano wszystkie przedsiębiorstwa posiadające aktualne koncesje na dystrybucję energii elektrycznej i gazu na koniec października 2021 r.
[4] Stosownie do wymogów wynikających z art. 5aa ust. 4 oraz art. 9c ust. 1b pkt. 5 lit. f (w odniesieniu do operatorów systemów dystrybucyjnych gazowych lub systemów połączonych gazowych w zakresie systemów dystrybucyjnych) oraz art. 9c ust. 3 pkt 9a lit. f (w przypadku operatorów systemów dystrybucyjnych lub systemów połączonych elektroenergetycznych w zakresie systemów dystrybucyjnych) ustawy Prawo energetyczne, na operatorów systemów dystrybucyjnych nałożone zostały obowiązki informacyjne dotyczące zamieszczania na swoich stronach internetowych określonych w ustawie informacji.
[5] Umowy sprzedaży rezerwowej bądź umowy kompleksowej zawierającej postanowienia umowy sprzedaży rezerwowej.
[6] W takim przypadku dystrybutor zawiera w imieniu i na rzecz odbiorcy umowę kompleksową ze sprzedawcą z urzędu.
[7] Certyfikat SSL ochrania (szyfruje) przesyłanie poufnych informacji (np. dane klientów w sklepie internetowym). Choć nie ma nakazu używania SSL wprost, to biorąc pod uwagę przepisy dotyczące ochrony danych osobowych (RODO), informacje na stronach muszą być zabezpieczone, a wybrana metoda szyfrowania musi zapewniać ciągłą poufność systemów i usług.
