Obecne kryteria wejścia do programu, sposób weryfikacji i dokumentacji dochodów czy standard energetyczny budynków były jednymi z tematów konsultacji społecznych dot. programu „Czyste Powietrze”. Pierwsze z cyklu spotkań odbyło się 4 października 2024 r. w Ministerstwie Klimatu i Środowiska. Konsultacjom przewodniczył wiceminister klimatu i środowiska Krzysztof Bolesta. Kolejne spotkania wkrótce.
„Czyste Powietrze” jest ogólnopolskim programem dopłat do wymiany starych pieców oraz docieplenia domów jednorodzinnych. Ma na celu poprawę jakości powietrza oraz zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych przez wymianę źródeł ciepła i poprawę efektywności energetycznej budynków mieszkalnych jednorodzinnych. Kryteria programu są stale dopracowywane w trosce o jego beneficjentów.
– Zdajemy sobie sprawę, że „Czyste Powietrze” to największy w Polsce i Europie projekt, w którym państwo dopłaca obywatelom do tego, aby poprawiać jakość powietrza przez np. termomodernizację budynków. Zauważamy, że ma on pewne niedociągnięcia i dlatego zdecydowaliśmy się na zorganizowanie konsultacji. Dzisiejsze spotkanie ma służyć temu, aby przedyskutować różne kwestie dotyczące programu. Liczymy na Państwa pomoc oraz cenne uwagi i spostrzeżenia – powiedział Wiceminister Krzysztof Bolesta otwierając spotkanie.
Kryteria wejścia do programu
Konsultacje rozpoczęły się dyskusją dotyczącą obecnych kryteriów wejścia do programu „Czyste Powietrze” oraz sposobu dokumentowania i weryfikacji dochodów. Zwrócono uwagę na problem sztucznego zaniżania dochodów przez dopisywanie osób do składu osobowego gospodarstwa domowego czy przepisywania współwłasności budynku na osoby o niskich dochodach w rodzinie. Przedyskutowano również temat definicji beneficjenta oraz tego, czy progi dochodowe powinny być jedynym kryterium oraz jaka powinna być ich wysokość. Wskazano na konieczność włączenia GOPS i MOPS do przyznawania 100% dofinansowania oraz uwzględnienia w tej kwalifikacji stanu technicznego budynku.
Prefinansowanie „Czystego Powietrza”
Podczas konsultacji poruszono także kwestie dotyczące prefinansowania w programie. Zwrócono uwagę na problem nieuczciwych praktyk, w szczególności tam, gdzie w imieniu beneficjentów występują pełnomocnicy. Wypunktowano nadużycia i wykorzystywanie niewiedzy osób najmniej zamożnych, które zdarzają się przez zbyt elastyczne zasady i uproszczone procedury programu, dzięki którym miało być łatwiej i szybciej o dotacje. Zaproponowano stworzenie innych kryteriów wejścia dla firm wykonawczych oraz zaangażowanie zewnętrznych podmiotów, takich jak banki. Uczestnicy spotkania zgodzili się, że prefinansowanie w zasadzie nie byłoby potrzebne, gdyby zapewnić szybkie wypłaty w formie refundacji.
Standard energetyczny budynków
Przedyskutowano również temat standardu energetycznego budynków. Omówiono obecne wymagania w programie, dotyczące zmniejszenia zapotrzebowania na energię użytkową do ogrzewania oraz wymóg audytu energetycznego przy kompleksowej termomodernizacji lub przy wymianie źródła ciepła na pompę ciepła. Rozważono wprowadzenie oceny energetycznej budynku przed rozpoczęciem prac oraz wymóg osiągnięcia konkretnego standardu energetycznego budynku po realizacji przedsięwzięcia. Zaproponowano wprowadzenie obowiązkowej termomodernizacji, np. przy najwyższym poziomie dofinansowania. Uczestnicy sugerowali też odejście od audytów energetycznych na rzecz świadectw charakterystyki energetycznej budynków, których wykonywanie jest mocniej regulowane i podlega kontroli. Wskazano, że cele programu powinny być zbieżne z Długoterminową Strategią Renowacji Budynków.
Wykonawcy
Poruszono również kwestię wykonawców w programie i tego, jak znaleźć tych uczciwych, którzy wykonają jakościową pracę. Zaproponowano uszczegółowienie wzoru umów, z których będą oni musieli korzystać i wprowadzenie wymogu ubezpieczeń OC. Omówiono stworzenie listy rekomendowanych wykonawców i zaangażowanie organizacji branżowych w ich weryfikację. Zastanawiano się nad wprowadzeniem szkoleń dla pracowników i stworzeniem dodatkowego programu kształcenia instalatorów. Zasugerowano, żeby rozważyć wzmocnienie nadzoru na rozliczeniami między beneficjentem, a wykonawcą, tak, aby można było zweryfikować wystawione przez nich faktury.
Technologie stosowane w programie
Na koniec konsultacji omówiono technologie obecnie stosowane w programie, takie jak pompy, gaz czy instalacje hybrydowe. W obowiązującej wersji programu osoby zainteresowane dotacją są zobowiązane do wymiany nieefektywnych źródeł ciepła na paliwa stałe (tzw. kopciuchów) na nowe, efektywne i ekologiczne źródło. W przypadku pomp ciepła i kotłów na biomasę wprowadzono obowiązek wyboru urządzeń z listy ZUM. Zastanawiano się nad wymaganiami dla urządzeń z tej właśnie listy oraz nad tym, czy obecny katalog kosztów kwalifikowanych (urządzeń i materiałów) jest wystarczający. Zwrócono uwagę na problem z nielegalnymi modyfikacjami kotłów na paliwa stałe. Zgodnie uznano, że program w przyszłości powinien uwzględniać instalacje hybrydowe oraz niezależnie od technologii promował urządzenia i materiały o wysokiej jakości.
– Dzisiejsze, pierwsze z cyklu spotkanie nie wyczerpuje tematów związanych z kwestiami dotyczącymi programu „Czyste Powietrze”. Nadszedł czas, aby kompleksowo zająć się programem, który funkcjonuje już 6 lat. Dzisiaj poruszyli Państwo kilka kwestii, o których usłyszałem po raz pierwszy. My pracujemy dalej, a spotkania będą trwały co najmniej do końca października – podsumował spotkanie Wiceminister Krzysztof Bolesta.
Źródło: Ministerstwo Klimatu i Środowiska
