Kalkulator kosztów ogrzewania budynków – III kwartał 2024 r.

Jest już dostępna najnowsza aktualizacja kalkulatora POBE, która pozwala porównać koszty ogrzewania budynków jednorodzinnych i przygotowania w nich ciepłej wody użytkowej w III kwartale 2023 r. Kalkulator uwzględnia powszechnie stosowane źródła ciepła i systemy grzewcze oraz zróżnicowany standard energetyczny budynków. Podstawą dokonywanej co kwartał aktualizacji są zmieniające się ceny paliw i energii dla gospodarstw domowych.

Jak pokazuje kalkulator POBE, na niedawnej zmianie cen energii elektrycznej i gazu ziemnego dla gospodarstw domowych (wprowadzonej od 1 lipca br.) zdecydowanie skorzystały pompy ciepła. Wyraźnie wzrosła konkurencyjność tej technologii – szczególnie względem kotłów na gaz ziemny, ale także w odniesieniu do kotłów na paliwa stałe, pomimo że ceny węgla, drewna czy granulatu drzewnego (pelletu) pozostają relatywnie niskie.

Różnice w kosztach ogrzewania domu pompą ciepła i gazowym kotłem kondensacyjnym sięgają od 30% w istniejących budynkach do nawet ponad 50% w nowych domach jednorodzinnych. Dodatkowo, przy wykorzystaniu instalacji fotowoltaicznej koszty eksploatacji pompy ciepła można zredukować o dalsze 30-50%, zależnie od mocy instalacji PV, zapotrzebowania budynku na energię cieplną oraz charakterystyki układu z pompą ciepła. Pompa ciepła w nowych, dobrze zaizolowanych domach, a także tych poddanych termomodernizacji to obecnie najtańszy z analizowanych sposobów zaopatrzenia budynku w ciepło. Ponadto to jedyne urządzenie grzewcze, które oprócz funkcji ogrzewania może realizować również funkcję chłodzenia pomieszczeń.

Lepszy standard energetyczny budynku – niższe koszty eksploatacji

Szukając najbardziej korzystnych finansowo rozwiązań grzewczych, trzeba pamiętać, że aktualne ceny paliw i energii elektrycznej to tylko jeden z podstawowych czynników mających wpływ na koszty ogrzewania domu. Kolejnym, niezwykle ważnym, jest standard energetyczny budynku, czyli jego zapotrzebowanie na energię do ogrzewania.

Im lepiej jest zaizolowany dom i mniejsze są w nim straty ciepła, tym mniej energii będzie on potrzebował do zapewnienia w pomieszczeniach odpowiedniej temperatury, niższe będą więc koszty eksploatacji każdego źródła ciepła.

Różnice w kosztach wyraźnie widać w prezentowanych dalej zestawieniach kalkulatora POBE, choć pokazujemy jedynie przykłady dla domu jednorodzinnego o dobrym i bardzo dobrym standardzie energetycznym (WT 2017, WT 2021 i EU 40). Natomiast różnice w zużyciu energii użytkowej na potrzeby centralnego ogrzewania zależnie od standardu energetycznego polskich domów jednorodzinnych ilustruje wykres 1. Warto zwrócić uwagę, że domy z nieodpowiednią izolacją charakteryzują się ponad trzykrotnie większym jej zużyciem niż nowe, zrealizowane w ostatnich latach zgodnie ze standardem Warunków Technicznych 2021.

– Niestety w Polsce wiele istniejących budynków ma bardzo niski standard energetyczny. Dlatego ważne jest, aby wymianę źródła ciepła na bardziej nowoczesne i efektywne łączyć w nich z poprawą izolacyjności termicznej budynku. Dopiero takie działanie skutecznie ochroni właścicieli przed wysokimi kosztami ogrzewania i będzie antidotum na postępujący wzrost cen paliw. W ocenie potrzeb budynku może pomóc wykonanie audytu energetycznego, który obecnie jest dofinansowywany w 100% w programie „Czyste Powietrze” – podkreśla Paweł Lachman, Koordynator POBE.

Rys. 1. Różnice w zużyciu energii użytkowej na ogrzewanie budynków, liczone w [kWh/rok], zależnie od ich standardu energetycznego. Założono, że powierzchnia ogrzewana wynosi 150 m². Standard WT określa minimalne wymagania rozporządzenia o warunkach technicznych, jakim muszą odpowiadać budynki − w kolejnych latach były one zaostrzane. Obecnie dla nowych budynków obowiązuje standard WT 2021. Standard EU 40 mają budynki energooszczędne, EU 25 niskoenergetyczne, a EU 15 pasywne, przy czym oznaczenie liczbowe określa wielkość zapotrzebowania na energię użytkową w budynku odpowiednio na poziomie: 40, 25 i 15 kWh/m² rocznie

Koszty ogrzewania w III kwartale 2024 r.

Przyjrzyjmy się konkretnym przykładom, jak kształtują się koszty ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej w III kwartale 2024 r. zależnie od zastosowanego rozwiązania grzewczego oraz standardu energetycznego budynku (rys. 2, 3, 4). Do analizy wybraliśmy 150-metrowy dom jednorodzinny zamieszkały przez 4 osoby. Generalnie, jak wynika z wyliczeń kalkulatora POBE, najniższe rachunki za ogrzewanie domu (w ujęciu rocznym) będą płacić właściciele gruntowych pomp ciepła z instalacjami ogrzewania podłogowego. Najwyższe, tradycyjnie − posiadacze kotłów elektrycznych oraz kotłów na olej opałowy. Wyraźnie wzrosły koszty ogrzewania domu gazem ziemnym.

I tak, w przyzwoicie docieplonym domu zgodnie ze standardem WT 2017 roczne koszty eksploatacji najczęściej stosowanych urządzeń grzewczych przykładowo wyniosą:▪ dla gruntowych pomp ciepła − ok. 3,3 tys. zł (ogrzewanie podłogowe) oraz ok. 4,1 tys. zł (grzejniki), a przy wykorzystaniu instalacji fotowoltaicznej o mocy 5 kWp koszty spadną odpowiednio do 1,7 i 2,5 tys. zł;
▪ dla pomp ciepła typu powietrze-woda − ok. 3,8 tys. zł(ogrzewanie podłogowe) oraz ok. 4,9 tys. zł (grzejniki), a po dodaniu instalacji fotowoltaicznej o mocy 5 kWp koszty spadną do 2,3 i 3,3 tys. zł;
▪ dla kotłów na paliwa stałe − ok. 5,3 tys. zł przy zastosowaniu kotła na granulat drzewny (pellet) oraz od 4,1 do 5,4 tys. zł przy kotłach węglowych;
▪ dla kondensacyjnych kotłów na gaz ziemny – od 6,7 do 6,9 tys. zł.

Właściciele nowych domów zrealizowanych w lepszym standardzie energetycznym, zgodnym z WT 2021, mogą liczyć na niższe rachunki. Roczne koszty wyniosą odpowiednio:
▪ dla gruntowych pomp ciepła – ok. 2,5 tys. zł (ogrzewanie podłogowe) oraz 3,1 tys. zł (grzejniki), a przy wykorzystaniu instalacji fotowoltaicznej o mocy 3 kWp koszty spadną do ok. 1,6 i 2,2 tys. zł;
▪ dla pomp ciepła typu powietrze-woda – ok. 2,9 tys. zł(ogrzewanie podłogowe) oraz ok. 3,7 tys. zł (grzejniki), a z fotowoltaiką koszty spadną do ok. 2 i 2,7 tys. zł;
▪ dla kotłów na paliwa stałe – ok. 4 tys. zł przy zastosowaniu kotła na pellet oraz 3-4 tys. zł przy kotłach węglowych;
▪ dla kondensacyjnych kotłów na gaz ziemny – od 5,2 do 5,3 tys. zł.

Rys. 2. Przykładowy roczny koszt ogrzewania istniejącego budynku jednorodzinnego o pow. ogrzewanej 150 m², poddanego termomodernizacji do standardu WT 2017 (EU 80 kWh/(m^{2 ·} rok)), wraz z kosztem przygotowania ciepłej wody użytkowej dla 4-osobowej rodziny. Dane uwzględniają koszty energii i paliw w III kw. 2024 r.

Rys. 3. Przykładowy roczny koszt ogrzewania nowego budynku jednorodzinnego o pow. ogrzewanej 150 m², zrealizowanego w standardzie aktualnych warunków technicznych WT 2021 (EU = 55 kWh/(m^{2 ·} rok)), wraz z kosztem przygotowania ciepłej wody użytkowej dla 4-osobowej rodziny. Dane uwzględniają koszty energii w III kw. 2024 r.

Rys. 4. Przykładowy roczny koszt ogrzewania nowego budynku jednorodzinnego o pow. ogrzewanej 150 m², zrealizowanego w standardzie programu „Moje Ciepło” (EU = 40 kWh/(m^{2 ·} rok)), wraz z kosztem przygotowania ciepłej wody użytkowej dla 4-osobowej rodziny. Dane uwzględniają koszty energii w III kwartale 2024 r.

Jak widać, standard energetyczny budynku ma istotne przełożenie na koszty ogrzewania w przypadku wszystkich źródeł ciepła, przy czym w nowych i dobrze zaizolowanych budynkach najbardziej opłacalnym rozwiązaniem jest pompa ciepła w każdej konfiguracji, zwłaszcza przy zastosowaniu instalacji fotowoltaicznej. Natomiast w budynkach o zwiększonym zapotrzebowaniu na energię cieplną często dopiero odpowiednia termomodernizacja daje możliwość pełnego wykorzystania atutów nowoczesnych technologii grzewczych, takich jak pompy ciepła. Ich efektywność przy ogrzewaniu pomieszczeń jest bowiem mocno uzależniona od temperatury systemu grzewczego. Istotnie wzrasta, gdy system centralnego ogrzewania może zapewnić komfort termiczny w budynku pracując w niższych zakresach temperatury (np. maksymalnie 55/45^oC). Bardzo ważną kwestią – szczególnie w budynkach starszych, poddawanych modernizacji − jest również staranne zaprojektowanie układu z pompą ciepła oraz prawidłowy dobór i montaż urządzenia.

Koszt przygotowania ciepłej wody użytkowej

Każdorazowo jest on uwzględniany w kalkulatorze POBE. To znacząca pozycja w określaniu zapotrzebowania budynku na ciepło, pomimo że zużycie energii na ten cel jest kilkukrotnie mniejsze niż na ogrzewanie pomieszczeń − ilustruje to rys. 5. W obliczeniach zwykle przyjmuje się, że typowe dzienne zużycie ciepłej wody o temperaturze około 55°C wynosi 40-50 l na osobę. Oznacza to, że do pokrycia rocznego zapotrzebowania na ciepłą wodę dla 4-osobowej rodziny przeciętnie potrzeba od 3 do 4 tys. kWh energii w formie ciepła – niezależnie od powierzchni czy standardu energetycznego budynku. Przy typowej dla pomp ciepła efektywności sezonowej (SCOP) w trakcie przygotowania c.w.u. wynoszącej około 3, urządzenie to będzie zużywać 1000-1330 kWh energii elektrycznej rocznie na przygotowanie ciepłej wody dla 4-osobowej rodziny.

Koszty energii elektrycznej zużywanej przez pompę ciepła na przygotowanie ciepłej wody można jednak zminimalizować − np. w stosunku do zaprezentowanych na rys. 5.

Gdy korzysta się z energetycznej taryfy dwustrefowej, ewentualnie taryfy dynamicznej, ładowanie zasobnika na ciepłą wodę użytkową (podobnie jak bufora ciepła), najlepiej jest dostosować do czasu, w którym obowiązują znacznie niższe stawki za energię elektryczną. Z kolei w budynkach wyposażonych w instalację fotowoltaiczną ładowanie zasobnika powinno się skorelować z produkcją własnej, darmowej energii.

Rys. 5. Przykładowy koszt zaopatrzenia budynku w ciepło przy wykorzystaniu różnych urządzeń grzewczych – uwzględniono udział wydatków na przygotowanie ciepłej wody użytkowej oraz na ogrzewanie budynku.

Dane dotyczące cen nośników energii

Dane dotyczące cen paliw stałych wykorzystane przy aktualizacji kalkulatora kosztów ogrzewania POBE pochodzą z raportu Polskiego Alarmu Smogowego (PAS) z 18 lipca 2024 r., przygotowanego przez Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej CEM. Ceny paliw stałych zostały ustalone w badaniu typu „mystery calling” zrealizowanym w składach opału. Kontroli poddano po dwa składy z każdego województwa, zlokalizowane w różnych miejscowościach – w całej Polsce 32 składy opału.

W raporcie PAS analizowano m.in. ceny granulatu węglowego, tzw. ekogroszku, zaznaczając, że z uwagi na politykę cenową Polskiej Grupy Górniczej, oferta jest obecnie bardzo korzystna. O różnicach cen dla poszczególnych odbiorców w Polsce decydują koszty transportu do punktów sprzedażowych Kwalifikowanych Dostawców Węgla, które różnią się zależnie od odległości.

W przypadku pelletu u danego dystrybutora brano pod uwagę najtańsze w jego ofercie certyfikowane paliwo w klasie A1. W analizie uwzględniono wyłącznie pellet oferowany z gratisowym transportem do 10 km.

Najtrudniejsza do oszacowania była dynamika zmian cen drewna opałowego, ponieważ wykazuje ono znaczną rozpiętość cenową, a jego dostępność i jakość istotnie uzależnione są od sezonu. Analizowano ceny suchego buka lub dębu.

Jeśli chodzi o ceny energii elektrycznej i gazu ziemnego, to w zaprezentowanych zestawieniach kalkulatora POBE pod uwagę wzięte są nowe taryfy za energię elektryczną – na przykładzie uśrednionych cen w taryfie weekendowej, dwuprzedziałowej G12w, oraz nowe taryfy gazowe na II połowę 2024 r. zatwierdzone przez prezesa URE. W przypadku energii elektrycznej nie uwzględniono kosztów stałych, niezależnych od zużycia energii elektrycznej, ponieważ instalacja elektryczna jest standardem w każdym budynku, a więc i tak trzeba je ponosić.

Warto zaznaczyć, że na naszym rynku występują obecnie wyraźne rozbieżności cen zarówno w odniesieniu do energii elektrycznej, jak i paliw stałych (tabela 1). W obliczeniach przyjęto ceny uśrednione (tzw. średnia obcięta).

Tab. 1. Przykładowe różnice cen energii elektrycznej i paliw stałych zależnie od dostawcy/punktu sprzedaży (ceny brutto)

Link do kalkulatora POBE: https://pobe.pl/kalkulator-pobe-koszty-ogrzewania-w-typowych-budynkach/

Źródło: POBE