Od początku 2021 r. obserwujemy bardzo dynamiczny i znaczący wzrost cen gazu ziemnego na świecie, będący wynikiem ożywienia gospodarczego i idącego za nim zwiększenia popytu z jednej strony oraz ograniczeń po stronie podaży gazu ziemnego, która wynika między innymi z sytuacji geopolitycznej. O tej dotychczas nieobserwowanej sytuacji pisaliśmy już w połowie października. Wysokie ceny gazu na rynku hurtowym przenoszą się na odbiorców końcowych i powodują, że odbiorcy ci coraz baczniej przyglądają się swoim rachunkom i szukają sposobów na ich obniżenie. Jednocześnie do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kierowane są liczne pytania i prośby o interwencję w zakresie wysokości rachunków, cen gazu oraz kwalifikowania do różnych grup odbiorców, a co za tym idzie – stosowania dla odbiorców różnych cen i stawek.
Co to jest taryfa?
Taryfa jest to zbiór cen i stawek opłat oraz warunków ich stosowania, opracowany przez przedsiębiorstwo i wprowadzony jako obowiązujący dla określonych w nim odbiorców w trybie określonym ustawą. Zasady ustalania taryf przez przedsiębiorstwa oraz zasady ich zatwierdzania przez Regulatora są określone w ustawie Prawo Energetyczne[1] oraz w tzw. rozporządzeniu taryfowym[2].
Zarówno sprzedawcy gazu (spółki obrotu), jak i spółki dystrybucyjne, kalkulują planowane do poniesienia koszty, a następnie przekładają je na ceny gazu oraz stawki za jego dostarczenie do odbiorców końcowych w kolejnym roku. Tak skalkulowane taryfy przedkładają regulatorowi do zatwierdzenia. Prezes URE prowadzi postępowania taryfowe badając, czy wnioskowane przez przedsiębiorców taryfy spełniają wymagania określone prawem i odzwierciedlają jedynie uzasadnione koszty przedsiębiorców[3]. Tak długo, jak regulator nie będzie przekonany, że dany poziom taryfy nie ma uzasadnienia w kosztach przedsiębiorstwa energetycznego, ceny i stawki nie mogą zostać zatwierdzone.
Rys. 1. Przebieg procesu zatwierdzania taryf dla gospodarstw domowych
Dla kogo jest taryfa?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, od 1 października 2017 r. Prezes URE zatwierdza jedynie taryfy na gaz sprzedawany wyłącznie odbiorcom w gospodarstwach domowych. Natomiast taryfy dla infrastrukturalnych przedsiębiorstw gazowych (przesyłanie, dystrybucja, magazynowanie, skraplanie i regazyfikacja) podlegają administracyjnej regulacji w odniesieniu do wszystkich grup odbiorców.
Zawarcie umowy na sprzedaż gazu na użytek gospodarstw domowych
W związku z pojawiającymi się wątpliwościami co do stosowania od 1 października 2017 r. taryf dla paliw gazowych zatwierdzonych przez Prezesa URE w przypadkach, gdy paliwo to jest dostarczane do budynków wielolokalowych, gdzie odbiorcą jest właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego[4], już trzy lata temu Regulator opublikował stanowisko w tej sprawie. Jak podkreśla URE, wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe skupiają m.in. odbiorców paliw gazowych w gospodarstwach domowych, którzy ze względu na uwarunkowania techniczne często nie dokonują sami zakupu gazu na potrzeby zużycia w swoich gospodarstwach domowych, a na ich rzecz takich zakupów dokonuje właśnie wspólnota lub spółdzielnia. W ocenie Prezesa URE – wyrażonej w Komunikacie 76/2018 – także w takich przypadkach, kiedy faktycznym odbiorcą (beneficjentem) jest gospodarstwo domowe sprzedawca gazu ma obowiązek stosować w rozliczeniach ceny gazu ustalone w zatwierdzonej taryfie.
Oczywiście sytuacja ta dotyczy wyłącznie używania gazu na potrzeby w gospodarstwach i każdy przypadek musi być rozpatrywany indywidualnie.
Jeżeli natomiast w lokalu wchodzącym w skład budynku wielolokalowego jest zarejestrowana działalności gospodarcza, co do zasady wyklucza to możliwość rozliczenia zużycia gazu w takim lokalu z zastosowaniem taryfy zatwierdzonej przez organ regulacyjny. W takich przypadkach należy porozumieć się ze sprzedawcą, co do ewentualnego określenia sposobu weryfikacji ilości gazu nabywanego na cele zużycia w gospodarstwach domowych w takim budynku i na inne cele.
Rys. 2. Warianty zawierania umów i rozliczania odbiorców korzystających z gazu na cele gospodarstw domowych według taryf zatwierdzonych przez Prezesa URE
Zmiana sprzedawcy gazu
Zgodnie z obowiązującym prawem (tzw. zasadą dostępu stron trzecich czyli TPA: Third Party Access) od 2007 r. odbiorcy końcowi mają swobodę wyboru sprzedawcy[5]. Od tego czasu już ponad 280 tys. odbiorców w Polsce skorzystało z ofert rynkowych i kupuje gaz od wybranego przez siebie sprzedawcy. Po zmianie sprzedawcy gazu odbiorcy w gospodarstwach domowych nadal korzystają z taryf zatwierdzanych przez Regulatora (czyli taryfy nowego sprzedawcy).
***
- Ceny paliw gazowych w zatwierdzonych taryfach są cenami maksymalnymi. Sprzedawcy mogą oferować gaz odbiorcom końcowym po cenach poniżej taryfy, zależnie od m.in. bieżących cen gazu.
- 179 przedsiębiorstw posiada koncesję na obrót (sprzedaż) paliwami gazowymi, jednak tylko 90 z nich aktywnie uczestniczy w obrocie tym paliwem[6].
- W Polsce sprzedaż gazu do odbiorców końcowych zdominowana jest przez podmioty z grupy kapitałowej PGNiG. Udział tych podmiotów w sprzedaży wynosił niecałe 86% w 2020 r.
[1] Dz. U. z 2021 r. poz. 1093.
[2] Rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie paliwami gazowymi, Dz.U. z 2021 r. poz. 280.
[3] Zgodnie z art. 3 pkt 21 ustawy Prawo energetyczne koszty uzasadnione to koszty niezbędne do wykonania zobowiązań powstałych w związku z prowadzoną przez przedsiębiorstwo działalnością polegającą na wytwarzaniu, przetwarzaniu, magazynowaniu, przesyłaniu i dystrybucji, obrocie paliwami lub energią oraz przyjmowane przez przedsiębiorstwo energetyczne do kalkulacji cen i stawek opłat ustalanych w taryfie w sposób ekonomicznie uzasadniony, z zachowaniem należytej staranności zmierzającej do ochrony interesów odbiorców. Koszty uzasadnione nie są tożsame z kosztami uzyskania przychodów w rozumieniu przepisów podatkowych.
[4] Np. wspólnota lub spółdzielnia mieszkaniowa
[5]. Jednak aby skutecznie zrealizować to prawo, w obrębie sieci dystrybucyjnej, do której odbiorca jest przyłączony, działać musi więcej niż jeden sprzedawca. Takich lokalnych sieci gazowych, gdzie działa tylko jeden sprzedawca, mamy w kraju kilkadziesiąt
[6] Dane za III kwartał 2021 r. Więcej
Źródło: Urząd Regulacji Energetyki
