Programy parasolowe finansowane z funduszy europejskich w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych na lata 2014-20 zapewniają bardzo wysoki poziom wsparcia – od 60 do nawet 85% kosztów inwestycji w domową mikroinstalację fotowoltaiczną. Możliwość uzyskania dofinansowania przez przyszłych prosumentów z tzw. programów parasolowych, oferowanych przez gminy to atrakcyjny mechanizm wsparcia, który nadal powinien cieszyć się dużym zainteresowaniem.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska podkreśla, że planowana od 1 kwietnia 2022 r. zmiana systemu rozliczeń energii wytwarzanej przez prosumentów z ilościowego z wykorzystaniem opustów (net metering), na wartościowy (net biling) – nie wpłynie na obniżenie atrakcyjności wsparcia oferowanego w programach parasolowych. Pozostaną one najkorzystniejszą formą dotacji przewidzianą dla prosumentów w Polsce.
Dotychczasowy sposób rozliczania prosumentów, oparty o mechanizm opustów 1-0,8 oraz 1-0,7, został wprowadzony w lipcu 2016 r. Jego celem było zapewnienie prostego systemu, który zachęciłby gospodarstwa domowe do instalowania paneli fotowoltaicznych i stawania się prosumentami. Należy podkreślić, że prosument został zdefiniowany jako konsument energii elektrycznej, który produkuje ją na własne potrzeby. Tym działaniom od początku przyświecał cel zapewnienia oszczędności na rachunkach za energię elektryczną przy jednoczesnym wzroście wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Efektywność tego systemu rozliczeń przez kilka lat była jednak ograniczona. Pod koniec czerwca 2019 r. w Polsce funkcjonowało zaledwie 86 tysięcy prosumentów. Dopiero wprowadzony w lipcu 2019 r. program „Mój Prąd”, a następnie możliwość skorzystania z ulgi termomodernizacyjnej, przyspieszyły rozwój tego sektora, doprowadzając do powstania ok. 700 tysięcy prosumentów obecnie.
Wsparcie w postaci dopłat do instalacji fotowoltaicznych w wysokości 5 tys. zł, a od 1 lipca br. 3 tys. zł., okazało się ważnym bodźcem zachęcającym Polaków do zmiany podejścia i decyzji o produkcji energii elektrycznej na własne potrzeby. W większości przypadków taki poziom dotacji pokrywał ok. 15-20% kosztów inwestycyjnych.
Od 1 kwietnia 2022 r. planowana jest zmiana systemu rozliczeń energii wytwarzanej przez prosumentów z ilościowego z wykorzystaniem opustów 1-0,8 oraz 1-0,7 (net metering), na wartościowy (net biling). Po wielomiesięcznej dyskusji, w tym konsultacjach publicznych nad rządowym projektem ustawy, projekt zmiany systemu rozliczeń prosumentów został skonkretyzowany w postaci poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy 1704). Ustawa została uchwalona w dniu 29 października 2021 r. podczas 40. posiedzenia Sejmu RP.
Podstawowym celem nowego systemu rozliczeń pozostanie, jak do tej pory, obniżenie rachunków za energię elektryczną. Prosument o rocznej konsumpcji energii elektrycznej wynoszącej 4,5 MWh, przy przejściu na grupę taryfową G12, może zaoszczędzić ok. 50 – 60% kosztów, w porównaniu z gospodarstwem, które takiej instalacji PV nie posiada. W rzeczywistości rachunki za energię elektryczną będą jeszcze niższe. W analizie pomniejszono jednak poziom oszczędności o uśredniony roczny koszt inwestycyjny na okres 15 lat (ok. 950 zł przy planowanym wsparciu z programu „Mój Prąd” (3000 zł) oraz uldze podatkowej (17%).
Przyjęta przez Sejm RP ustawa wprowadza prosty mechanizm rozliczeń, który ma obowiązywać od 1 kwietnia 2022 r. Nadal będzie możliwe generowanie korzyści w okresie letnim, który charakteryzuje się dużym nasłonecznieniem. W tym czasie każdy nowy prosument będzie mógł „naładować” swoje konto prosumenckie i następnie wykorzystywać zgromadzone środki przez okres 12 miesięcy, by pokrywać koszty zakupu energii elektrycznej w okresie zimowym. Zachowane zostaną więc dzisiejsze najważniejsze zasady obsługi i rozliczania prosumentów. Zmiany dotyczyć będą nie ilości, ale wartości wyprodukowanej energii. Dzięki takiemu rozwiązaniu:
- Prosument nie będzie musiał dokonywać transakcji sprzedaży;
- Prosument nie będzie zobowiązany prowadzić działalności gospodarczej;
- Prosument nie będzie płacił podatku dochodowego w tym zakresie;
- Wytworzona przez prosumenta energia nie będzie objęta akcyzą.
Zaproponowane zmiany w systemie rozliczeń prosumentów wpisują się w proces transformacji energetycznej kraju. Konsumenci oraz odbiorcy aktywni, w tym prosumenci, muszą odgrywać istotną rolę w dążeniu do zwiększenia elastyczności, niezbędnej do dostosowania systemu energii elektrycznej opartego na energetyce rozproszonej. Bez zwiększenia elastyczności systemu przez odbiorców energii, transformacja sektora energii wydaje się niemożliwa, co znajduje odzwierciedlenie w szeregu analiz publikowanych przez międzynarodowe ośrodki eksperckie.
Nowy system rozliczeń ma także wspierać wzrost autokonsumpcji energii wytworzonej przez prosumentów oraz rozwój rynku magazynów energii. Dlatego w przygotowywanej nowej edycji programu „Mój Prąd”, która ruszy w 2022 r., przewidziane jest dofinansowanie zakupu magazynów energii elektrycznej, ciepła i chłodu, a także inteligentnych urządzeń służących zarządzaniu energią elektryczną. Zastosowanie takich rozwiązań pozwoli zmniejszyć zapotrzebowanie na energię w godzinach szczytowych i wpłynie na podniesienie bezpieczeństwa całego systemu. Ponadto, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju ogłosiło projekt “Magazynowanie energii elektrycznej” adresowany do polskich przedsiębiorców. Budżet projektu w ramach programu Inteligentny Rozwój wynosi 12,9 mln zł. Jego celem jest znalezienie rozwiązań służących zapewnieniu zapotrzebowania na magazynowanie energii dla zastosowań domowych i przemysłowych, co wynika z jej nierównomiernej produkcji z OZE. Ważnym kierunkiem działań jest także wspieranie rozwoju instalacji hybrydowych.
Niezależnie od proponowanych reform w zakresie funkcjonowania rynku energii elektrycznej, podejmowane są działania na rzecz wzmocnienia sieci przesyłowych i dystrybucyjnych energii elektrycznej. Operatorzy Systemów Dystrybucyjnych (OSD) od wielu lat realizują działania, których celem jest umożliwienie przyłączenia jak największej liczby mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej. Mają one charakter długofalowy, co wiąże się m. in. z dużymi kosztami oraz realizacją zadań w długim okresie. Corocznie wydawane są duże środki na przyłączanie do sieci oraz jej rozbudowę i modernizację (w 2020 r. było to ponad 6,2 mld zł). Według uzgodnionych z Prezesem URE planów rozwoju pięciu największych OSD i OSP wynika, że do 2025 r., największe przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się dystrybucją i przesyłem energii elektrycznej w Polsce zainwestują prawie 52 mld zł w infrastrukturę sieciową. Zdecydowana większość tej kwoty zostanie przeznaczona na budowę, rozbudowę, modernizację i odtworzenie majątku sieciowego.
Ponadto, należy wskazać, że finansowanie inwestycji dotyczących modernizacji i rozbudowy sieci wysokich, średnich i niskich napięć będzie możliwe z kilku źródeł:
- Fundusz Modernizacyjny (FM), który został ustanowiony ustawą z dnia 15 kwietnia 2021 r. o zmianie ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych oraz niektórych innych ustaw (Dz. 2021, poz. 1047). Dochody FM będą pochodzić ze zbycia puli 2% (opcjonalnie zwiększone o kolejne 0,5%) całkowitej, unijnej liczby uprawnień do emisji (szacuje się obecnie na ok. 27 mld zł).
- Fundusz Transformacji Energetyki (FTE), którego środki będą pochodzić ze sprzedaży w drodze aukcji puli uprawnień do emisji. Aktualne szacunki wskazują, iż Polska będzie dysponowała środkami finansowymi na poziomie 85 mld zł. FTE będzie funkcjonował od roku 2022 r.
- Program Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko na lata 2021-2027 (FEnIKS), w którym przewidziano wsparcie dla rozwoju inteligentnych systemów i sieci energetycznych oraz systemów magazynowania energii poza transeuropejską siecią energetyczną (TEN-E).
Ministerstwo Klimatu i Środowiska zachęca jednostki samorządu terytorialnego do kontynuowania i realizacji zgodnie z planem „programów parasolowych”. Jednocześnie, Ministerstwo wyraża przekonanie, że zmiana zasad rozliczeń prosumentów nie spowoduje rezygnacji z dotacji przez potencjalnych beneficjentów.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska aktualnie prowadzi dialog z przedstawicielami jednostek samorządu terytorialnego, biorących udział w „programach parasolowych”, w celu wypracowania propozycji zmian ustawy procedowanej w parlamencie, które pozwolą na wykonanie tych programów, z korzyścią zarówno dla gmin, ale przede wszystkim dla ich mieszkańców, którzy zawarli umowy w ramach ich realizacji. Intencją Ministerstwa Klimatu i Środowiska jest, aby beneficjenci „programów parasolowych”, którzy zawarli umowy z gminami, mogli jako prosumenci korzystać z dotychczasowego mechanizmu rozliczeń energii elektrycznej opartego o system opustów. Trwają konsultacje w zakresie poszukiwania najlepszych rozwiązań. Niebawem poinformujemy o poczynionych uzgodnieniach.
Źródło: Ministerstwo Klimatu i Środowiska
