Stanowisko Polskiego Komitetu Energii Elektrycznej w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia ustanawiającego instrument „Łącząc Europę” (CEF) na lata 2028–2034 (COM (2025) 547 final).
Wprowadzenie
Polski Komitet Energii Elektrycznej (PKEE), reprezentujący kluczowych przedstawicieli krajowego sektora elektroenergetycznego, z zadowoleniem przyjmuje propozycję Komisji Europejskiej dotyczącą instrumentu „Łącząc Europę” (CEF) na lata 2028–2034 i popiera jego podejście strategiczne. Projekt rozporządzenia słusznie traktuje infrastrukturę energetyczną, jako czynnik wzmacniający konkurencyjność, odporność i spójność całej Unii Europejskiej.
Perspektywa ta znajduje odzwierciedlenie w motywie 9 rozporządzenia, który wskazuje infrastrukturę nie tylko jako narzędzie transformacji klimatycznej, lecz także jako fundament konkurencyjności przemysłowej i strategicznej autonomii UE. Odwołanie do Raportu Draghiego w sprawie europejskiej konkurencyjności (2024) potwierdza zmianę kierunku unijnej polityki – w stronę zwiększania inwestycji w sieci elektroenergetyczne i infrastrukturę transgraniczną, kluczowych dla integracji odnawialnych źródeł energii i dekarbonizacji przemysłu w Europie.
Te priorytety znajdują potwierdzenie w inicjatywach takich jak Pakt dla Czystego Przemysłu czy Plan Działań na rzecz Przystępnych Cen Energii, które podkreślają, że ukończenie budowy Unii Energetycznej jest warunkiem zapewnienia konkurencyjności, bezpieczeństwa dostaw energii i jej przystępności cenowej.
PKEE w pełni popiera te zintegrowane podejście i apeluje o wzmocnienie oraz poszerzenie komponentu CEF-Energy tak, aby odzwierciedlał on rosnącą rolę infrastruktury elektroenergetycznej w gospodarce, technologii i bezpieczeństwie Europy. W tym kontekście PKEE przedstawia zestaw rekomendacji, mających na celu zwiększenie skuteczności i spójności instrumentu CEF-Energy.
Elektryfikacja jako filar transformacji przemysłowej i gospodarczej
Realizacja celów klimatycznych i w zakresie konkurencyjności Unii Europejskiej wymaga przyznania jednoznacznego priorytetu elektryfikacji oraz rozwojowi infrastruktury, która ją umożliwia.
Elektryfikacja stanowi bowiem fundament europejskiej dekarbonizacji i modernizacji przemysłu. Umożliwia transformację kluczowych sektorów – transportu, budownictwa i przemysłu – ograniczając jednocześnie zależność od paliw kopalnych i poprawiając efektywność energetyczną. Stanowi tym samym nie tylko narzędzie polityki klimatycznej, lecz również istotny element budowania konkurencyjności europejskiej gospodarki.
Operatorzy systemów dystrybucyjnych (DSO) odgrywają kluczową rolę w tym procesie. Integrują odnawialne źródła energii, pojazdy elektryczne, pompy ciepła i magazyny energii z siecią elektroenergetyczną. Ich infrastruktura umożliwia lokalne bilansowanie systemu, elastyczność po stronie popytu oraz cyfrowe zarządzanie siecią – funkcje te zaczynają odgrywać coraz większą rolę w zapewnieniu odporności całego systemu i elektryfikacji przemysłu.
Propozycja Komisji Europejskiej słusznie uwzględnia infrastrukturę elektroenergetyczną wśród sektorów kwalifikujących się do wsparcia z CEF. Aby jednak w pełni zrealizować cele określone w motywie 9 rozporządzenia, PKEE rekomenduje, by inwestycje na poziomie dystrybucyjnym zostały jednoznacznie uznane za mające systemowy wkład w osiąganie celów ogólnounijnych – nawet jeśli ich wpływ transgraniczny ma charakter pośredni.
Odporność infrastruktury energetycznej
Zmodernizowany komponent CEF-Energy powinien odzwierciedlać zmieniający się kontekst geopolityczny oraz rosnące spektrum zagrożeń, przed którymi musi być chroniona infrastruktura energetyczna – w tym sieci elektroenergetyczne. Od fizycznych ataków celowych, przez cyberataki, po ekstremalne zjawiska pogodowe – operatorzy systemów dystrybucyjnych (DSO) i przesyłowych (TSO) w całej Europie ponoszą coraz wyższe koszty operacyjne (OPEX) i inwestycyjne (CAPEX), związane z zapewnieniem odporności i bezpieczeństwa systemu.
CEF-Energy powinien wzmocnić ochronę infrastruktury energetycznej w państwach członkowskich położonych na granicach Unii, w szczególności sieci dystrybucyjnych i przesyłowych. Inwestycje w inteligentne sieci, wzmocnione stacje transformatorowe oraz interoperacyjne systemy sterowania w takich regionach przyczyniają się zarówno do realizacji celów cywilnych, jak i strategicznych. Zwiększają one także widoczność systemu, zdolność reagowania oraz stabilność regionalną – wspierając szersze cele Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa i obrony, zwłaszcza w kontekście ochrony infrastruktury krytycznej.
Uproszczenie i komplementarność z innymi instrumentami UE
Aby zmaksymalizować efektywność CEF-Energy, należy zapewnić jego komplementarność i koordynację z innymi programami Unii Europejskiej. Dotyczy to w szczególności programów Horyzont Europa (wspierającego innowacje i technologie pilotażowe); Cyfrowa Europa (rozwijającego inteligentne sieci i infrastrukturę danych); oraz instrumentów polityki spójności wspierających rozwój infrastruktury regionalnej.
Kluczowe znaczenie ma również zapewnienie spójności strategicznej pomiędzy różnymi źródłami finansowania UE oraz umożliwienie wykorzystywania mieszanych modeli finansowania łączących dotacje, pożyczki i pomoc techniczną. Zgodnie z unijną agendą uproszczeń, procedury w ramach CEF powinny być proporcjonalne i zorientowane na rezultaty – w szczególności poprzez uproszczenie procesu PCI/PCMI i wprowadzenie jednoetapowych wniosków, co poprawi dostępność instrumentu, zwłaszcza dla mniejszych podmiotów.
Infrastruktura dystrybucyjna jest niezbędna dla transformacji energetycznej. W zależności od zakresu projektu różne instrumenty UE mogą tu oferować właściwe wsparcie. Programy krajowe lub z zakresu polityki spójności mogą obejmować projekty o charakterze lokalnym; CEF z kolei powinien uzupełniać te działania, wspierając inwestycje służące odporności, cyfrowej integracji, koordynacji transgranicznej oraz ochronie infrastruktury energetycznej w państwach granicznych narażonych na podwyższone ryzyko. Elastyczne i kontekstowe podejście pozwoli zapewnić komplementarność i skuteczną realizację projektów w zróżnicowanych uwarunkowaniach krajowych.
Rekomendacje
Uwzględniając przedstawione wyżej priorytety i wyzwania, PKEE rekomenduje następujące działania w celu zwiększenia skuteczności instrumentu CEF-Energy:
- Wyraźne uznanie kwalifikowalności projektów realizowanych przez operatorów systemów dystrybucyjnych (DSO), które wspierają integrację OZE, elastyczność systemu i elektryfikację przemysłu;
- Uproszczenie i skrócenie procedur dwuetapowych, ze szczególnym uwzględnieniem projektów o mniejszej skali – w tym uproszczonego procesu aplikacyjnego dla inwestycji o wartości poniżej 50 mln euro;
- Wzmocnienie finansowania odporności i ochrony sieci dystrybucyjnych, zwłaszcza w regionach przygranicznych lub w państwach członkowskich narażonych na zwiększone ryzyko. Kwalifikowalność powinna obejmować projekty realizowane także w obrębie jednego państwa;
- Wsparcie dla cyfryzacji i interoperacyjności, w tym technologii inteligentnych sieci, otwartych platform danych oraz odpornych na zagrożenia cybernetyczne systemów sterowania;
- Priorytetowe traktowanie magazynowania energii i systemów hybrydowych, łączących odnawialne źródła energii, magazyny energii i zarządzanie popytem.
Źródło: Polski Komitet Energii Elektrycznej
