Po dwóch tygodniach intensywnych negocjacji zakończyły się obrady Konferencji Stron (COP) 17. Konferencji Stron Konwencji Bazylejskiej, 12. Konferencji Stron Konwencji Rotterdamskiej oraz 12. Konferencji Stron Konwencji Sztokholmskiej. Podczas nich przedstawiciele rządów ze 180 państw podjęli szereg decyzji, których celem jest usprawnienie zarządzania chemikaliami i odpadami w sposób bezpieczny dla ludzi i środowiska, wzmocnienie ochrony zdrowia publicznego, przyrody i bioróżnorodności, a także rozwijanie działań na rzecz ograniczania skutków zmiany klimatu. Obrady odbyły się w dniach 28 kwietnia – 9 maja 2025 r. w Genewie.
– Unia Europejska i jej Państwa Członkowskie przybyły do Genewy z silnym zaangażowaniem, aby dążyć wspólnie z innymi Stronami do postępu w ochronie zdrowia ludzkiego oraz środowiska przed trwałymi zanieczyszczeniami organicznymi, niepożądanym przywozem niektórych niebezpiecznych chemikaliów oraz odpadów niebezpiecznych, a także ich unieszkodliwianiem – w duchu współpracy i przejrzystości – powiedziała Wiceministra Klimatu i Środowiska Anita Sowińska, Przewodnicząca obrad 17. Konferencji Stron Konwencji Bazylejskiej.
Wydarzenie odbywało się w trakcie sprawowanej przez Polskę Prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Delegacja Polski, składająca się z ekspertów z Ministerstwa Klimatu i Środowiska, Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Biura ds. Substancji Chemicznych oraz Instytutu Ochrony Środowiska – PIB, koordynowała wypracowywanie stanowisk UE w ramach negocjowanych kwestii.
Konwencja Sztokholmska (SC COP-12)
Udało się wpisać trzy nowe substancje chemiczne do Załącznika A Konwencji Sztokholmskiej:
- średniołańcuchowe chlorowane parafiny (stosowane w PVC, farbach i uszczelniaczach),
- długołańcuchowe perfluorowane kwasy karboksylowe (LC-PFCAs – używane m.in. w opakowaniach żywności i pianach gaśniczych),
- chloropiryfos – silnie toksyczny pestycyd stosowany w rolnictwie przeciwko szarańczy i termitom, szkodliwy dla układu nerwowego.
Umieszczenie tych substancji w Załączniku A oznacza, że ich używanie zostanie zakazane. Stanowi to istotny krok naprzód w kierunku ich eliminacji i pełnego zastąpienia oraz przyczynia się do ograniczenia ich wpływu na zdrowie ludzi oraz na środowisko. Uzgodniono również rozszerzenie listy szczególnych wyłączeń dla substancji UV-328, która została włączona do załącznika A do Konwencji na COP 11 w 2023 roku. Dzięki zaakceptowaniu dodatkowych szczególnych wyłączeń dla UV-328 (stosowanego m.in. w przemyśle lotniczym), możliwe będzie jego praktyczne wycofanie.
Strony odnotowały potrzebę zapewnienia ponad 18 miliardów USD na wsparcie państw we wdrażaniu Konwencji w latach 2026–2030. Zgłoszenie to, wraz z celami eliminacji PCB do 2025 i 2028 roku, zostanie priorytetowo przedstawione do rozpatrzenia w ramach 9. rundy uzupełniania środków Globalnego Funduszu Środowiskowego (GEF). Nowo powołany Komitet ds. Przestrzegania Konwencji będzie oferował wsparcie celowane i ogólne w realizacji postanowień Konwencji.
Konwencja Bazylejska (BC COP-17)
Obradom 17. Konferencji Stron Konwencji Bazylejskiej przewodniczyła wiceministra klimatu i środowiska Anita Sowińska. Podczas nich przyjęto nowe ramy strategiczne Konwencji na lata 2025–2031 oraz rekomendacje dotyczące usprawnienia procedury uprzedniego informowania i zgody (PIC), będącej fundamentem Konwencji w zakresie kontroli transgranicznego przemieszczania odpadów. Dodatkowo zatwierdzono zalecenia Komitetu ds. Wdrażania i Przestrzegania Konwencji w celu zwiększenia wsparcia dla Stron w realizacji ich zobowiązań, wynikających z zapisów Konwencji.
Przyjęto również poprawkę do Załącznika IV Konwencji, która ma na celu zaktualizowanie definicji operacji usuwania odpadów (doprecyzowuje, co uznaje się za odpady w świetle Konwencji i służy poprawie kontroli przemieszczeń odpadów).
Podjęto także działania mające na celu usprawnienie gospodarowania odpadami ZSEiE oraz odpadami z tworzyw sztucznych. Rozpoczęto również prace nad oceną wpływu handlu używaną odzieżą i gospodarowania odpadami tekstylnymi na środowisko. Wszystko po to, aby zidentyfikować wyzwania, przed którymi stoją Strony Konwencji oraz przygotować zalecenia i możliwe rozwiązania w ramach Konwencji.
Ponadto przyjęto szereg wytycznych technicznych dotyczących przyjaznego środowisku postępowania z kluczowymi strumieniami odpadów, m.in. w tym odpadami zawierającymi UV-328 – trwały związek chemiczny stosowany w tworzywach sztucznych i innych materiałach chroniący przed degradacją UV. Zaktualizowano również wytyczne dotyczące wartości progowych dla niszczenia odpadów zawierających TZO. Podkreślono konieczność bezpiecznego gospodarowania zużytymi oponami, bateriami (w tym kwasowo-ołowiowymi i innymi) oraz odpadami zawierającymi rtęć. Strony zgodziły się na kontynuowanie prac nad wytycznymi technicznymi, ustanawiających międzynarodowe standardy i wesprą państwa w tworzeniu krajowych przepisów i strategii w zakresie zrównoważonego gospodarowania odpadami.
Konwencja Rotterdamska (RC COP-12)
Konwencja Rotterdamska osiągnęła istotny postęp w zakresie poprawy bezpieczeństwa chemikaliów w handlu międzynarodowym poprzez wpisanie jednej substancji czynnej i jednej niebezpiecznej do Załącznika III Konwencj.
Podsumowanie
Unia Europejska oraz jej Państwa Członkowskie głęboko wierzą, że rozwiązania wielostronne są najlepszą drogą do stawienia czoła ogromnym wyzwaniom środowiskowym, takim jak bezpieczne zarządzanie chemikaliami i odpadami. Wyniki tej Potrójnej Konferencji Stron napawają optymizmem i torują drogę do przyjęcia w najbliższych miesiącach Panelu Naukowo-Politycznego oraz nowego, prawnie wiążącego instrumentu międzynarodowego dotyczącego zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi.
Źródło: Ministerstwo Klimatu i Środowiska
