Podczas posiedzenia sejmowej Komisja Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, które odbyło się 24 kwietnia 2025 r., ministra Paulina Hennig-Kloska zaprezentowała efekty kontroli i działań naprawczych w programie „Czyste Powietrze”. Ministra podkreśliła skalę stwierdzonych nieprawidłowości oraz zdecydowane kroki podejmowane przez resort, by przywrócić zaufanie do największego programu poprawy jakości powietrza w Polsce.
– Program Czyste Powietrze był niedostatecznie nadzorowany, a w jego realizacji dochodziło do wielu nieprawidłowości. Dzięki intensywnym działaniom udało się przywrócić płynność finansową i rozpocząć rzeczywistą reformę programu – powiedziała Ministra Paulina Hennig-Kloska.
Rażące zaniedbania i ich konsekwencje
Jak wskazała Ministra, realizacja programu Czyste Powietrze obarczona była poważnymi błędami, m.in. nie ustanowiono spójnego nadzoru ze strony resortu, nie zagwarantowano ciągłości finansowania, a także nie wprowadzono efektywnych narzędzi kontroli kosztów i jakości prowadzonych inwestycji.
Szefowa resortu klimatu i środowiska wskazała przy tym także na braki kadrowe, które nie zapewniały skutecznej obsługi programu w wojewódzkich funduszach ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW).
– Jednym z pierwszych działań było zwiększenie liczby kontroli prowadzonych przez WFOŚiGW. W ramach podjętych działań zostały opracowane narzędzia i procedury kontrolne oraz zbudowano zespoły kontrolne – dodała Ministra.
Wśród najpoważniejszych przykładów wykrytych nieprawidłowości ministra wymieniła:
- zawyżanie cen urządzeń nawet kilkunastokrotnie – np. rekuperator wyceniony w fakturze na kilkanaście tysięcy zł przy rynkowej wartości kilkuset złotych
- montaż instalacji bez możliwości ich podłączenia do źródła zasilania – np. systemów wentylacyjnych umieszczanych w pomieszczeniach bez dostępu do prądu,
- wypłaty zaliczek za inwestycje, które nie przynosiły żadnego efektu ekologicznego – jak montaż drogich urządzeń w nieocieplonych domach czy nawet trzymanie pomp ciepła w stodołach.
Działania naprawcze
W ramach przeprowadzonej reformy programu przede wszystkim zapewniono stabilne źródła finansowania na kolejne lata (ponad 13 mld zł z KPO, 7,6 mld zł z FEnIKS i 10 mld zł z Funduszu Modernizacyjnego), a także wdrożono szeroki pakiet reform:
- wprowadzono działania uszczelniające program mające na celu skuteczne przeciwdziałanie nadużyciom
- przywrócono mechanizm weryfikacji kosztów inwestycyjnych
- złożono 103 zawiadomienia do prokuratury w związku z podejrzeniem nadużyć,
- poprawiono funkcjonowanie WFOŚiGW i zwiększono zasoby kadrowe przeznaczone do obsługi programu – liczba pracowników WFOŚiGW, która zajmuje się Programem wzrosła o 36 proc., a w niektórych przypadkach nawet o 100 proc.
- wprowadzono Operatorów Programu – instytucje wspierające beneficjentów w realizacji inwestycji.
Jak podkreśliła ministra Hennig-Kloska, dzięki reformie programu uszczelniono zasady przyznawania dofinansowań, tak by realnie wspierać walkę z ubóstwem energetycznym.
„Czyste Powietrze” z potencjałem
Ministra zaznaczyła, że pomimo wielu wykrytych nieprawidłowości, program ma ogromny potencjał – w 2024 r. złożono rekordowe 278 tys. wniosków. Przykłady dobrze zrealizowanych inwestycji pokazują, że przy odpowiednim nadzorze „Czyste Powietrze” może realnie poprawiać jakość życia i zmniejszać emisje szkodliwych zanieczyszczeń powietrza.
Materiały:
prezentacja_24042025_-_Czyste_Powietrze
prezentacja_24042025_-_Czyste_Powietrze.pdf 39.11MB
Źródło: Ministerstwo Klimatu i Środowiska
