Podczas European Climate Summit 2025 organizowanym przez International Emissions Trading Association IETA, Robert Jeszke, Z-ca Dyrektora IOŚ-PIB ds. Zarządzania Emisjami i Kierownik Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE), zabrał głos na temat uwarunkowań związanych z uruchomieniem systemu ETS2 w 2027 r., apelując o bardziej pragmatyczne i społeczne podejście do wyceny emisji CO₂ w sektorach transportu i budynków.
Robert Jeszke w trakcie swojego wystąpienia przedstawił cztery kluczowe problemy:
- Wysoka inflacja w UE (22,6% w latach 2020-2024): napędzana przez niestabilność cen paliw kopalnych oraz rosnące koszty odnawialnych źródeł energii, pogłębia niestabilność gospodarczą i osłabia zdolność inwestycyjną państw członkowskich UE. Dodatkowym czynnikiem są rosnące napięcia geopolityczne, np. ogłoszone ostatnio taryfy przez prezydenta USA Donalda Trumpa, które mogą wywołać dalszy wzrost inflacji oraz pogorszyć konkurencyjność europejskiej gospodarki. Wprowadzenie systemu ETS2 bez odpowiedniego przygotowania grozi dalszym osłabieniem odporności gospodarczej Europy.
- Niepewność dotycząca przyszłych cen w systemie ETS2: różne analizy wskazują na duży rozstrzał prognoz – od 25 EUR do nawet 280 EUR za tonę emisji CO₂. Istnieją wątpliwości, co do skuteczności mechanizmów stabilizujących (Art. 30h dyrektywy EU ETS), takich jak niewystarczająca podaż uprawnień, brak dostępnych uprawnień w Rezerwie Stabilności Rynkowej (MSR) po 2030 r. oraz ustawienie progów cenowych na zbyt wysokim poziomie, co może uniemożliwić aktywację tych mechanizmów. Jako przykład Robert Jeszke wskazał system ETS1, gdzie nawet 400% wzrost cen w latach 2021-2023 nie spowodował uruchomienia mechanizmów interwencyjnych. Zwrócił uwagę również na niepewność regulacyjną i spekulacyjne zachowania uczestników rynku, mogące dodatkowo destabilizować systemowo ETS2.
- Ryzyko społeczno-ekonomiczne: wzrost kosztów energii, szczególnie dla najuboższych gospodarstw domowych, może znacząco ograniczyć ich zdolność do inwestowania w transformację energetyczną. Podkreślił, że bez odpowiednich mechanizmów kompensacyjnych system ETS2 może zwiększyć ubóstwo energetyczne oraz ograniczyć społeczne możliwości transformacji do niskoemisyjnej gospodarki.
- Wsparcie dla najbardziej zagrożonych grup społecznych: bez wsparcia najbardziej zagrożonych grup społecznych wzrastające koszty energii mogą ograniczyć ich zdolność do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych i inwestycji w efektywność energetyczną. Robert Jeszke, wskazał, że Polska, wraz z innymi krajami, proponuje przesunięcie wdrożenia systemu ETS2 o trzy lata, przy jednoczesnym wcześniejszym uruchomieniu Społecznego Funduszu Klimatycznego (ang. Social Climate Fund). Pozwoliłoby to na wyprzedzające inwestycje w efektywność energetyczną i odnawialne źródła energii przed wprowadzeniem dodatkowych obciążeń finansowych wynikających z ETS2, co przypomina podejście zastosowane w amerykańskim Inflation Reduction Act. Podejście to promowałoby przede wszystkim zachęty („marchewka”) przed sankcjami („kij”).
Źródło: KOBIZE
