Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy uruchomił system mMPA, umożliwiający miastom przekazywanie uchwalonych Miejskich Planów Adaptacji do zmian klimatu (MPA). Od przyszłego roku dostępny będzie także moduł do raportowania postępów w realizacji działań przewidzianych w tych planach. Celem systemu jest nie tylko wzmacnianie odporności miast na zmiany klimatu, ale także ułatwienie samorządom monitorowania efektów podjętych działań.
Strona główna Monitoringu Miejskich Planów Adaptacji (systemu mMPA), która dostępna jest pod adresem https://mmpa.ios.gov.pl/, stanowi platformę do przekazywania oraz monitorowania miejskich planów adaptacji do zmian klimatu. Użytkownicy mogą logować się do systemu za pomocą Krajowego Węzła Identyfikacji Elektronicznej, co gwarantuje wysoki poziom bezpieczeństwa danych. Po zalogowaniu miasta mogą przesyłać swoje plany adaptacyjne, a od przyszłego roku również sprawozdania z ich realizacji.
System mMPA to jeden z kluczowych elementów znowelizowanej ustawy Prawo ochrony środowiska. Nowe przepisy nakładają na miasta powyżej 20 tys. mieszkańców obowiązek opracowywania i raportowania MPA. Koordynację działań powierzono Instytutowi Ochrony Środowiska – Państwowemu Instytutowi Badawczemu, który od lat wspiera miasta w opracowywaniu strategii adaptacyjnych. Eksperci z Instytutu opracowali m.in. „Podręcznik adaptacji dla miast. Wytyczne do przygotowania Miejskiego Planu Adaptacji do zmian klimatu”[1], który stanowi kompendium wiedzy dla samorządów, które chciałyby przygotować MPA. Tworząc tego typu dokument, warto również sięgnąć po „Katalog dobrych praktyk adaptacyjnych”[2], w którym zebrano przykłady działań z kraju i zagranicy, które w skuteczny sposób pozwalają na osiągnięcie wyznaczonego celu adaptacyjnego, przy czym nie powodują negatywnych skutków w środowisku, życiu i działalności człowieka.
Rola adaptacji miast w zwiększaniu bezpieczeństwa mieszkańców
Miasta są szczególnie narażone na skutki ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak fale upałów czy powodzie. Wysoka gęstość zabudowy oraz duża liczba powierzchni nieprzepuszczalnych pogłębiają problem, wpływając negatywnie na infrastrukturę, gospodarkę i jakość życia mieszkańców. Niemal 60% populacji kraju zamieszkuje obszary zurbanizowane[3], gdzie skutki zmian klimatu są najbardziej odczuwalne. Według analiz ekspertów z IOŚ-PIB, ekstremalne zjawiska pogodowe powodują w Polsce straty sięgające średnio 6 mld zł rocznie, a łączne koszty z ostatnich dwóch dekad wyniosły około 115 mld zł[4].
– Adaptacja do zmian klimatu jest kluczowa zarówno pod względem zapewnienia bezpieczeństwa, jak i budowania strategii zrównoważonego rozwoju miast. Odpowiednie plany adaptacyjne, które obejmują m.in. poprawę infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, inwestycje w błękitno-zieloną infrastrukturę czy adaptację budynków, mogą znacząco zwiększyć odporność miast na ekstremalne zjawiska pogodowe. Dodatkowo, efektywne działania adaptacyjne przyczyniają się do zmniejszenia kosztów związanych z naprawą szkód oraz minimalizują ryzyko wystąpienia kryzysowych sytuacji, które mogłyby zagrozić zdrowiu i życiu mieszkańców – komentuje Ilona Jędrasik, zastępca dyrektora ds. zmian klimatu i współpracy międzynarodowej.
Jednym z istotnych wyzwań jest zjawisko miejskiej wyspy ciepła, gdzie wskutek niskiego albedo (zdolność powierzchni do odbijania promieni słonecznych) oraz brak, bądź znikomy udział terenów zieleni, kumulują ciepło, co prowadzi do wzrostu temperatury w porównaniu z otoczeniem. Różnice te mogą wynosić od kilku do nawet ponad 10°C. Wysokie temperatury są szczególnie niebezpieczne dla osób starszych, dzieci, osób z przewlekłymi chorobami serca i układu oddechowego, a także dla osób o niskiej aktywności fizycznej lub narażonych na stres termiczny w pracy. W miastach, gdzie dostęp do chłodnych miejsc i terenów zielonych jest ograniczony, zagrożenie zdrowia może być szczególnie poważne.
Systematyczne raportowanie działań adaptacyjnych jest kluczowym elementem budowania odporności miast na zmiany klimatu. Umożliwia skuteczniejsze monitorowanie postępów i koordynację działań na poziomie krajowym, co przekłada się na większe bezpieczeństwo i lepszą jakość życia mieszkańców.
[1] https://ios.edu.pl/aktualnosci/podrecznik-adaptacji-do-zmian-klimatu-dla-mias
[2] https://ios.edu.pl/aktualnosci/katalog-dobrych-praktyk-adaptacyjnych/
[3] https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-demograficzny-2024,3,18.html
[4] https://klimada2.ios.gov.pl/files/2023/Atlas_skutkow_zjawisk_ekstremalnych_w_Polsce.pdf
Źródło: Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy
