Region bełchatowski, kojarzony głównie z tradycyjną energetyką węglową, przechodzi fundamentalną transformację. W ciągu najbliższej dekady wyczerpią się lokalne złoża węgla brunatnego, a kolejne bloki w Elektrowni Bełchatów – jednej z największych elektrowni węglowych w Europie – będą stopniowo wycofywane z użycia. Region ma jednak szansę pozostać ważnym obszarem wytwarzania energii elektrycznej w Polsce w oparciu o nowe, niskoemisyjne technologie. Rozpędzenie takich inwestycji jest możliwe już teraz, a pierwszym krokiem powinno być ustanowienie w tym regionie tzw. obszarów przyspieszonego rozwoju OZE.
W nowym raporcie na temat Bełchatowa OZE w Bełchatowie. Nowe perspektywy dla regionu Forum Energii analizuje uwarunkowania dla rozwoju farm wiatrowych i fotowoltaicznych na terenie siedmiu powiatów województwa łódzkiego. Proponuje także działania, które mogą być podjęte przez władze regionu, aby efektywnie wykorzystać szansę transformacji energetycznej.
Z uwagi na wielkość elektrowni Bełchatów i jej centralnie położenie w polskim systemie energetycznym konieczne jest koordynowanie działań na poziomie krajowym, tak by realnie pozwolić na budowę i przyłączanie do systemu nowych źródeł energii. Ważne, aby zacząć działania już teraz i o Bełchatowie mówić nie tylko w kontekście wyłączania, ale i włączania nowych mocy.
Do tworzenia obszarów przyspieszonego rozwoju OZE mobilizują Polskę zobowiązania wynikające z wykorzystywania unijnych pieniędzy z Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO), jak i unijnej dyrektywy o odnawialnych źródłach energii (RED III). Zgodnie dyrektywą do lutego 2026 r. kraje unijne powinny wskazać obszary rozwoju energetyki odnawialnej na uproszczonych zasadach, lokalizując je przede wszystkim na terenach poprzemysłowych. Właśnie z tego powodu teren siedmiu powiatów województwa łódzkiego (35 gmin), obecnie ściśle związanych z górnictwem węgla brunatnego, jest atrakcyjną lokalizacją.
Mapa 1. Obszar transformacji województwa łódzkiego
Odnawialny potencjał regionu bełchatowskiego
Na obszarze transformacji, tj. w gminach, w których najbardziej będą odczuwalne skutki zamknięcia kopalni i elektrowni w Bełchatowie, ulokowano dotychczas ok. 160 MW w elektrowniach wiatrowych i 38 MW w instalacjach fotowoltaicznych. To niewiele. Raport Forum Energii OZE w Bełchatowie. Nowe perspektywy dla regionu wskazuje, że dzięki ustanowieniu tam obszarów przyspieszonego rozwoju OZE można będzie wybudować blisko 1 GW elektrowni wiatrowych (przy ograniczeniach lokalizacyjnych dla wiatraków wynoszących 500 m), a potencjał fotowoltaiki wyniesie 5 GW. Dodatkowo pod uwagę w kontekście transformacji warto wziąć także potencjał tamtejszych terenów przemysłowych i pokopalnianych.
Województwo łódzkie ze względu na rozproszoną zabudowę czy rozdrobnione tereny leśne oraz przeciętne warunki wiatrowe na pierwszy rzut oka nie wydaje się najatrakcyjniejszym obszarem do lokowania OZE. Kluczową rolę odgrywają tutaj jednak inne atuty regionu, takie jak:
- Centralne położenie – region bełchatowski znajduje się w środkowej części Polski, co ułatwia dystrybucję wyprodukowanej energii do różnych części kraju i minimalizuje straty przesyłowe. Ta strategiczna lokalizacja czyni go atrakcyjnym dla inwestorów w OZE.
- Istniejąca infrastruktura sieciowa – region posiada już rozwiniętą sieć przesyłową, która pierwotnie służyła do przesyłu energii z elektrowni węglowej. Ta infrastruktura może zostać wykorzystana do włączania do systemu energii z nowych farm wiatrowych i słonecznych, minimalizując koszty budowy nowych linii przesyłowych. Zamknięcie elektrowni uwalnia również znaczne moce przyłączeniowe, które mogą być wykorzystane przez OZE.
- Duże tereny pokopalniane – po zakończeniu wydobycia węgla brunatnego w regionie pozostaną rozległe tereny poprzemysłowe stanowiące idealne lokalizacje do budowy farm wiatrowych i fotowoltaicznych. Te obszary, często zdegradowane przez działalność górniczą, mogą zyskać nowe życie dzięki inwestycjom w OZE, przyczyniając się do rewitalizacji krajobrazu i tworzenia nowych miejsc pracy. Tereny te często posiadają już dostęp do infrastruktury drogowej i energetycznej, co dodatkowo obniża koszty inwestycji. Przykładem takiego wykorzystania obszarów pokopalnianych jest farma wiatrowa na Górze Kamieńsk zbudowana na zrekultywowanym zwałowisku.
Plan działania
– Rozwój OZE w Bełchatowie może przyciągnąć nowy przemysł poszukujący dostępu do zeroemisyjnej energii, co pozwoli na zróżnicowanie gospodarcze regionu. Dostęp do zielonej energii jest coraz częściej kluczowym kryterium lokalizacji dla firm, a region bełchatowski ma potencjał, by stać się liderem w tym obszarze. Firmy produkcyjne pilnie potrzebują dostępu do czystej i taniej energii, a przyciągnięcie ich do regionu stworzy nowe, stabilne miejsca pracy dla jego mieszkańców, którzy do tej pory byli związani z kompleksem wydobywczo-energetycznym – zwraca uwagę Aleksandra Gawlikowska-Fyk, autorka raportu.
Do realizowania polityki aktywnego wspierania OZE na obszarze 35 gmin w województwie łódzkim warto się jednak przygotować. Rolą władz w regionie jest np. odpowiednie przygotowanie gruntów oraz przepisów ułatwiających rozwój źródeł odnawialnych. Zawarte w opracowaniu Forum Energii rekomendacje dla gmin z obszaru transformacji obejmują m.in.:
- transparentny proces mapowania potencjału OZE – zapewnienie przejrzystości w wyznaczaniu obszarów pod rozwój OZE i udzielaniu pozwoleń na inwestycje,
- uwzględnienie OZE w planach zagospodarowania przestrzennego – uniknięcie błędów w planowaniu przestrzennym, które mogłyby utrudnić rozwój OZE,
- współpracę między gminami – wspólne ustalanie stref rozwoju OZE, aby wykorzystać najlepsze lokalizacje pod inwestycje,
- zaangażowanie operatorów sieci dystrybucyjnej – skoordynowanie procesów inwestycyjnych w sieci i źródła OZE,
- konsultacje społeczne – zapewnienie udziału społeczeństwa w procesie wyznaczania obszarów przyspieszonego rozwoju OZE.
Rola państwa
Polski rząd nie przedstawił jeszcze pomysłów na obszary przyspieszonego rozwoju OZE. Zmiany ustawowe dotyczące definicji i metody wyznaczania tego typu obszarów miały zostać przyjęte do końca 2024 r. Ich zadaniem jest m.in. skrócenie procedur wydawania decyzji administracyjnych potrzebnych do rozpoczęcia budowy instalacji OZE (ang. permitting) do maksymalnie 12 miesięcy.
Mimo opóźnień na szczeblu centralnym utworzenie obszaru przyspieszonego rozwoju OZE w regionie bełchatowskim to doskonała okazja do zaplanowania w krótkim czasie rozwoju energetyki odnawialnej tak, aby obszar ten mógł pozostać ważnym punktem na mapie energetycznej kraju. Przygotowanie takiej koncepcji dla Bełchatowa może stać się projektem pilotażowym dla rządu i innych regionów Polski. Raport Forum Energii może być natomiast podstawą i inspiracją do szczegółowego wytyczenia obszarów przyspieszonego rozwoju OZE przez gminy znajdujące się w obszarze transformacji.
Forum Energii w Bełchatowie
Forum Energii od wielu lat wspiera region bełchatowski – najpierw w przygotowaniu planu sprawiedliwej transformacji, a obecnie w poszukiwaniu alternatyw dla utrzymania jego energetycznych funkcji. Dzięki współpracy Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi, Komisji Europejskiej i innych zaangażowanych podmiotów możliwe jest zrobienie kolejnych kroków w kierunku tworzenia nowych mocy, a nie tylko zamykania przestarzałych.
Analizy dotyczące Bełchatowa, przygotowywane przez Forum Energii wskazują, że 35 gmin objętych transformacją może stać się ważnym obszarem rozwoju fotowoltaiki i farm wiatrowych, co nie tylko podtrzyma energetyczną tradycję regionu, ale także stworzy nowe miejsca pracy i przyciągnie inwestycje przemysłowe. Tania, zielona energia będzie istotnym atutem dla przyszłości gospodarczej regionu, dlatego gminy i władze wojewódzkie powinny traktować rozwój OZE nie jako cel, ale jako fundament nowej gospodarki.
Źródło: Forum Energii
