Litwa, Łotwa i Estonia niezależne od rosyjskiej energetyki

Państwa bałtyckie przystępują do europejskiej kontynentalnej sieci elektroenergetycznej po całkowitym odłączeniu od sieci rosyjskich i białoruskich.

Na dzień dzisiejszy Estonia, Łotwa i Litwa są w pełni niezależne od rosyjskich i białoruskich systemów elektroenergetycznych. Z powodzeniem zintegrowali się z wewnętrznym rynkiem energii UE, przyłączając się do europejskiej sieci kontynentalnej przez Polskę. Umożliwia to państwom bałtyckim eksploatację własnych systemów energetycznych zgodnie ze wspólnymi i przejrzystymi przepisami europejskimi. Synchronizacja krajów bałtyckich nie tylko przyczynia się do bezpieczeństwa dostaw w całej Unii, ale będzie również wspierać integrację energii ze źródeł odnawialnych w systemie, ostatecznie umożliwiając konsumentom czerpanie korzyści z niższych kosztów energii.

Synchronizacja krajów bałtyckich z siecią elektroenergetyczną UE jest sztandarowym projektem wspieranym przez Komisję przy bezprecedensowym wsparciu politycznym, technicznym i finansowym w ciągu ostatnich 15 lat. Obejmuje to dotacje w wysokości ponad 1,23 mld euro z unijnego instrumentu Łącząc Europę, pokrywające 75% kosztów inwestycji, a także dalsze inwestycje finansowane w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności na Łotwie i Litwie w celu wzmocnienia infrastruktury elektroenergetycznej.

Przewodnicząca Ursula von der Leyen, Komisarz ds. Energii i Mieszkalnictwa Dan Jørgensen oraz Komisarz ds. Obrony i Przestrzeni Kosmicznej Andrius Kubilius uczestniczą w Dniu Niepodległości Energetycznej, oficjalnej uroczystości z tej okazji na Litwie, wraz z przywódcami politycznymi trzech państw bałtyckich, Polski i innymi zainteresowanymi stronami zaangażowanymi w projekt.

Państwa bałtyckie były ostatnimi trzema państwami członkowskimi UE, których sieci elektroenergetyczne nadal działały w pełni w systemie rosyjskim i białoruskim, gdzie częstotliwość energii elektrycznej była centralnie kontrolowana przez Rosję, co narażało je na wykorzystywanie energii przez Rosję jako broni. Synchronizacja ich sieci elektroenergetycznych z sieciami państw członkowskich UE i kilku państw sąsiadujących umożliwia państwom bałtyckim odejście od zależności energetycznej od Rosji. Zamiast tego uzyskują pełną kontrolę nad własnymi sieciami elektroenergetycznymi i wzmacniają bezpieczeństwo energetyczne regionu wschodniego Morza Bałtyckiego i całej UE.

Sukces tego wspieranego przez UE projektu świadczy o zaangażowaniu wszystkich zaangażowanych państw członkowskich UE, w szczególności trzech państw bałtyckich i Polski, a także przedsiębiorstw, inwestorów i operatorów systemów przesyłowych, którzy pracowali razem nad realizacją projektu 10 miesięcy przed terminem.

Patrząc w przyszłość, europejska koordynatorka projektów synchronizacji bałtyckiej, Catharina Sikow-Magny będzie nadal ściśle współpracować z państwami członkowskimi UE w regionie Morza Bałtyckiego w celu wdrożenia pozostałych aspektów tego projektu, który ma kluczowe znaczenie dla ukończenia naszej unii energetycznej. Dalsze prace obejmują budowę połączenia międzysystemowego Harmony Link o mocy 700 MW między Litwą a Polską, które ma zostać ukończone w 2030 r.

– Dziś tworzy się historia: Kraje bałtyckie przestawiają się na niezależność energetyczną. Ostatnie sieci elektroenergetyczne w Europie, które nadal są połączone z Rosją, są obecnie w pełni zintegrowane z europejskim wewnętrznym rynkiem energii, przy wsparciu z funduszy europejskich w wysokości ponad 1 mld euro na przestrzeni lat. Ostatnie pozostałe linie elektroenergetyczne z Rosją i Białorusią zostaną teraz zlikwidowane. Te łańcuchy linii energetycznych, łączące państwa bałtyckie z wrogimi sąsiadami, będą już przeszłością. To jest wolność. Wolność od gróźb i szantażu. Gratuluję początku tej nowej ery – Ursula von der Leyen, Przewodnicząca Komisji Europejskiej. 

– Kraje bałtyckie mają teraz pełną kontrolę nad swoimi systemami elektroenergetycznymi. Ta synchronizacja sieci stanowi kluczowy kamień milowy dla tego regionu i znacznie przyczyni się do wzmocnienia bezpieczeństwa. Zapewnienie bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej w całej UE jest absolutnym priorytetem Komisji i będziemy nadal ściśle współpracować z państwami członkowskimi, aby osiągnąć wysoki poziom ochrony – Andrius Kubilius, Komisarz do spraw Obrony i Przestrzeni Kosmicznej

– Dziś jest naprawdę historyczny dzień. Synchronizacja sieci elektroenergetycznych państw bałtyckich z sieciami Europy kontynentalnej jest niezwykłym osiągnięciem, które wzmacnia bezpieczeństwo dostaw w całej Unii. Czy jest to świadectwo tego, co możemy wspólnie osiągnąć, inwestując wspólnie w nasze wspólne bezpieczeństwo i dobrobyt? Projekt jest kluczowym przykładem tego, dlaczego musimy nadal czynić postępy w budowaniu bardziej ekologicznej, wydajnej i zintegrowanej unii energetycznej, prawdziwej unii energetycznej – Dan Jørgensen, Komisarz do spraw Energii i Mieszkalnictwa

Kontekst

Komisja wspierała projekt na wszystkich szczeblach, ponieważ rozpoczął się on ponad 15 lat temu jako priorytet. Jest to jeden z głównych priorytetów grupy wysokiego szczebla ds. planu działań w zakresie połączeń międzysystemowych na rynku energii państw bałtyckich (BEMIP).

Wsparcie UE dla projektu synchronizacji Bałtyku zostało przekazane za pośrednictwem inwestycji na rzecz projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania (PCI) umieszczonych na kolejnych listach unijnych zgodnie z rozporządzeniem UE w sprawie transeuropejskich sieci energetycznych (TEN-E). Ogółem synchronizacja była możliwa dzięki ponad 40 projektom inwestycyjnym i dodatkowym środkom zapewniającym autonomię energetyczną i bezpieczeństwo dostaw w regionie. Prace nad zakończeniem pozostałych inwestycji i innych środków trwają do ich zakończenia.

Projekt był koordynowany przez Europejską Sieć Systemów Przesyłowych Energii Elektrycznej (ENTSO-E) wraz z Continental Transmission Systems Operators (TSOs). Dalsze inwestycje wspierające synchronizację poprzez wzmocnienie systemów magazynowania energii w akumulatorach na Łotwie i Litwie były realizowane za pośrednictwem Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności.

8 lutego 2025 r. państwa bałtyckie zdesynchronizowały się z rosyjskim i białoruskim obszarem częstotliwości. 9 lutego Estonia, Łotwa i Litwa rozpoczęły udany proces synchronizacji z europejskim obszarem częstotliwości, co oznacza ich pełną integrację z wewnętrznym rynkiem energii UE.

Źródło: Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce