21 listopada odbyły się pierwsze krajowe warsztaty w ramach projektu Commence, poświęcone tematyce energii elektrycznej we wspólnotach energetycznych. Wydarzenie na platformie Zoom zgromadziło 40 uczestników, w tym przedstawicieli administracji lokalnej, jak i istniejących wspólnot energetycznych.
Podręcznik dla zakładających wspólnoty energetyczne
Warsztaty rozpoczął Krzysztof Fal, Dyrektor Rozwoju Programów WiseEuropa, który opowiedział o projekcie, przedstawił wypracowany w jego ramach dokument pt. „Krajowe wytyczne dotyczące wspólnot energetycznych w Polsce” i zaprosił słuchaczy do zgłaszania ewentualnych uwag i komentarzy. Po ich uwzględnieniu powstanie finalna wersja dokumentu, który ma służyć jako przewodnik dla jednostek samorządu zainteresowanych założeniem wspólnoty energetycznej / klastra.
Kolejną prezentację wygłosił Tomasz Chmiel, reprezentujący Interdyscyplinarny Zakład Analiz Energetycznych przy Narodowym Centrum Badań Jądrowych. Jego wystąpienie zawierało proponowane modele biznesowe dla Lokalnych Obszarów Bilansowania (LOB).
Bariery dla rozwoju energetyki obywatelskiej
Drugą część wydarzenia stanowiły dwa panele dyskusyjne. Pierwszy z nich dotyczył otoczenia regulacyjno-gospodarczego dla rozwoju obywatelskiej energetyki i udział wzięli w nim: Tomasz Chmiel, Marcin Jaczewski (Ministerstwo Klimatu i Środowiska) i Anna Witkowska (Instytut Polityki Energetycznej im. Ignacego Łukasiewicza). Marcin Jaczewski podkreślił, że choć to rozwiązanie zostało wprowadzone na skomplikowanym systemie, to działa ono i spółdzielni energetycznych w Polsce jest coraz więcej. Trudno oczekiwać rewolucji pod kątem planowanych zmian prawnych, lecz na pewno system będzie stopniowo udoskonalany. Energetyka obywatelska pojawia się jednak w licznych dokumentach strategicznych, co świadczy o jej ogromnym znaczeniu.
W dyskusji padło zagadnienie net meteringu, który Tomasz Chmiel widzi jako barierę dla rozwoju wspólnot energetycznych, do czego odniosła się Anna Witkowska. Zapytana czy jej zdaniem przedstawiciele klastrów widzą w tym problem, przyznała, że m.in. z tego powodu wiele z nich było zmuszonych przekształcić się w spółdzielnie. Innym problem są liczne zmiany w prawie, za którymi nie nadążają osoby odpowiedzialne za utrzymanie wspólnot energetycznych. W kolejnej wypowiedzi Tomasza Chmiela wskazana została konieczność ustanowienia tzw. „strażników mocy” (pojęcie to istnieje już w prawodawstwie). Poruszono również kwestię kar, które zdaniem Anny Witkowskiej powinny być bardzo wyważone, gdyż nie wszystkie społeczności mogą mieć środki na ich pokrycie.
W dyskusji wybrzmiał również głos samorządów, których przedstawiciele wskazali, że „do największych barier związanych z rozwojem społeczności energetycznych należy brak regulacji prawnych nadających chociażby ramy porozumienia klastra czy sposobu zorganizowania pracy. Wszędzie mówi się o zakładaniu społeczności energetycznych, ale samorządowcy nie wiedzą, jak je prowadzić. O ile w ramach samorządu raczej nie ma problemów z pozyskiwaniem środków zewnętrznych na rozwój społeczności (…), problemem jest sposób rozliczania energii w ramach klastra – gmina nie może „zarabiać” na wyprodukowanej energii elektrycznej, a rozliczanie energii w ramach podmiotów wchodzących w skład jednego klastra, ale funkcjonujących na różnych NIP-ach, jest problematyczne. W wielu przypadkach w mniejszych gminach nie funkcjonują prężnie rozwijające się spółki komunalne, które potrafiłyby udźwignąć ciężar zarządzania takimi społecznościami – nawet pomimo posiadania odpowiednich koncesji do zarządzania energią brak jest konkretnego zaplecza – głównie osobowego.”
Doświadczenia istniejących klastrów i wspólnot
W drugim panelu, poświęconym doświadczeniom samych klastrów i wspólnot w zakresie zakładania takiej formy działalności, udział wzięli: Rafał Czaja (Stowarzyszenie na rzecz efektywności im prof. Krzysztofa Żmijewskiego), Joanna Tokarczuk (Zklaster) oraz Tomasz Drzał (Krajowa Izba Klastrów Energii). Rafał Czaja, który reprezentuje spółdzielnie, zaznaczył, że jeszcze dwa lata temu funkcjonowały w Polsce tylko dwa podmioty w tej kategorii. Dwa akty prawne, które następnie zostały opublikowane, sprawiły że liczba spółdzielni wzrosła. Tomasz Drzał, wypowiadający się w imieniu klastrów, podkreślił, że Rząd, zamiast wspierać zadania, skupia się niestety na podmiotach (spółkach energetycznych), co nie stwarza warunków korzystnych dla rozwoju energetyki obywatelskiej.
Zklaster to jeden z pierwszych w Polsce klastrów – Joanna Tokarczuk podkreśliła, że jest on nie tylko podmiotem biznesowym, ale też pełni rolę edukacyjną w zmianie świadomości obywateli. Inną korzyścią z działalności klastrów dla lokalnych społeczności są oczywiście niższe koszty energii. W tej części warsztatów dużo miejsca poświęcono brakowi zasobów ludzkich do działań związanych z utrzymaniem społeczności energetycznych (np. przy raportowaniu do URE). Nie zawsze znajdą się osoby obeznane w temacie i chcące poświęcić na to swój prywatny czas. Jest to problemem zwłaszcza na początku działalności podmiotu, gdy podstawowym zadaniem staje się wygenerowanie chociaż takiej ilości energii, by móc sfinansować pracę osób zaangażowanych. Jak wskazał jeden ze słuchaczy, „sposobem na zapewnienie zasilenia zasobem ludzkim społeczności energetycznych jest oddelegowanie pracownika – zgodnie z prawem do 3 miesięcy w roku (…). W tym wypadku odchodzimy też od kosztów osobowych, które są barierą w początkach powstawania spółdzielni”.
Kolejne warsztaty w ramach projektu „Commence” w Polsce, jak i pozostałych krajach partnerskich (Czechach, Słowacji i na Węgrzech), odbędą się już w pierwszych miesiącach 2025 r. Tym razem będą one dotyczyły energii cieplnej we wspólnotach energetycznych.
Źródło: http://wise-europa.eu/
