Zdecydowana większość uczestników polskiego rynku energii opowiada się za utrzymaniem funkcjonowania rynku mocy co najmniej do 2040 r. Jednocześnie zdaniem ankietowanych mechanizm powinien w kolejnych latach w większym stopniu wspierać technologie niskoemisyjne oraz elastyczność systemu.
Na stronach Urzędu Regulacji Energetyki dostępne jest podsumowanie badania ankietowego dotyczącego funkcjonowania mechanizmu pomocy publicznej w postaci rynku mocy, które trwało od lutego do kwietnia 2024 r.
Dokument przedstawia wyłącznie opinie uczestników rynku, którzy wzięli udział w badaniu. Nie zawiera stanowiska ani odniesień Prezesa URE do przedstawionych ocen i propozycji. Wyniki ankiety będą jednak podstawą do przygotowania przez Prezesa URE oceny funkcjonowania rynku mocy w Polsce, która zostanie przekazana ministrowi właściwemu ds. energii.
Kompleksowe badanie opinii uczestników rynku energii
Ankieta była skierowana do wszystkich uczestników rynku energii. Wzięły w niej udział zarówno podmioty, które zawarły kontrakty na rynku mocy jak i nie uczestniczące w aukcjach. Wśród uczestników znaleźli się przedstawiciele sektora wytwarzania energii elektrycznej, agregatorów jednostek fizycznych redukcji zapotrzebowania (DSR) oraz odbiorców końcowych, a także przedsiębiorstwa obrotu energią, sektor magazynowania energii elektrycznej oraz organizacje non-profit zajmujące się transformacją energetyczną w Polsce.
Kwestionariusz ankiety składał się z 25 pytań podzielonych na pięć bloków tematycznych, które obejmowały następujące obszary:
- Realizacja założonych celów wdrożenia mechanizmu mocowego;
- Organizacja i funkcjonowanie rynku mocy w Polsce;
- Wpływ rynku mocy na rynek energii oraz jego uczestników;
- Rynek wtórny;
- Perspektywy dalszego funkcjonowania rynku mocy w Polsce.
Respondenci byli zobowiązani do udzielania odpowiedzi zawierających uzasadnienie wyrażonych przez nich opinii. Ponadto poproszono ich o wskazanie kwestii nie objętych pytaniami, które ich zdaniem są istotne w danym obszarze.
Rynek mocy a bezpieczeństwo dostaw energii
Zdecydowana większość ankietowanych pozytywnie oceniła wpływ mechanizmu rynku mocy na kondycję rynku energii w Polsce. 89% respondentów wskazało, że wprowadzenie tego mechanizmu poprawiło bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej w Polsce, a zdaniem 90% zapewnił on odpowiedni poziom mocy dostępnej w polskim systemie elektroenergetycznym.
Rysunek 1. Wpływ rynku mocy na poprawę bezpieczeństwa dostaw energii w Polsce
Jako główne efekty funkcjonowania rynku mocy uczestnicy badania wskazali inwestycje w nowe źródła wytwórcze o łącznej mocy ok. 11 GW, w tym ok. 5 GW jednostek gazowych, rozwój instalacji magazynowania energii, a także zapewnienie stabilnych przychodów umożliwiających modernizację istniejących jednostek wytwórczych i utrzymywanie ich dyspozycyjności.
Jednocześnie ankietowani zwracali uwagę, że poprawa bezpieczeństwa dostaw nastąpiła w horyzoncie krótkoterminowym, a obecna konstrukcja rynku mocy preferuje źródła konwencjonalne i wciąż w niewystarczającym stopniu wspiera rozwój DSR, magazynowania energii oraz źródeł odnawialnych.
Zdaniem 74% podmiotów biorących udział w ankiecie rynek mocy wspiera transformację energetyczną oraz zapewnia rozwój rynku energii w Polsce. Pozostałe 26% ankietowanych było przeciwnego zdania. 69% respondentów wskazało natomiast, że ten mechanizm wsparcia zapewnia bezpieczeństwo energetyczne również w aspekcie ekologicznym, z czym nie zgodziło się 26% ankietowanych, a 5% nie zajęło w tej sprawie stanowiska.
Bardziej zróżnicowane były opinie na temat wpływu rynku mocy na ceny energii i konkurencyjność gospodarki. 47% uczestników badania wskazało, że mechanizm ten miał wpływ na obniżenie cen hurtowych energii elektrycznej, jednak 11% ankietowanych było przeciwnego zdania, a 42% nie miało w tej sprawie sprecyzowanej opinii. Także 47% ankietowanych zgodziło się ze stwierdzeniem, że rynek mocy pozytywnie wpłynął na konkurencyjność polskiej gospodarki, choć jednocześnie 53% nie wypowiedziało się w tej sprawie.
Rynek Mocy ważny dla inwestycji w sektorze energii
Według zdecydowanej większości respondentów (90%) wprowadzenie rynku mocy wykreowało zachęty do inwestycji w nowe moce wytwórcze oraz modernizację istniejących źródeł energii. Zdaniem podobnego odsetka ankietowanych (89%) umowa mocowa stanowi element ułatwiający zamknięcie finansowania tych inwestycji.
63% wszystkich respondentów wskazało natomiast, że wprowadzenie rynku mocy wpłynęło na zmniejszenie kosztu pozyskania kapitału na inwestycje. Z tym stwierdzeniem nie zgodziło się 11% ankietowanych, a 26% nie zajęło w tej sprawie stanowiska.
Rysunek 2. Wpływ rynku mocy na zmniejszenie kosztu pozyskania kapitału inwestycyjnego
84 proc. ankietowanych podmiotów uznało, że mechanizm rynku mocy stworzył zachęty ekonomiczne do rozwoju usług agregacji zapotrzebowania i zarządzania stroną popytową. Z kolei nieco ponad połowa z nich (53 proc.) wskazała, że tworzy on zachęty do przenoszenia konsumpcji energii na godziny pozaszczytowe, z czym nie zgodziło się 21 proc., a 26 proc. nie miało w tej sprawie opinii.
Ponad połowa uczestników ankiety (58 proc.) oceniła, że rynek wtórny umożliwia skuteczne zarządzanie ryzykiem związanym z realizacją kontraktów na rynku mocy, a regulacje prawne zapewniają przejrzyste zasady jego funkcjonowania (53 proc.). Zwrócono jednak uwagę na małą płynność tego rynku i jego ograniczenie do transakcji w ramach grup kapitałowych, a jako metodę rozwiązania tych problemów wskazano utworzenie otwartej platformy do zawierania transakcji na rynku wtórnym.
Przyszłość i reforma rynku mocy
W opinii zdecydowanej większości uczestników badania funkcjonowanie rynku mocy powinno zostać przedłużone co najmniej do 2040 r. 95 proc. ankietowanych, przy braku głosów przeciwnych, wskazało, że mechanizm mocowy powinien pozostać jako stałe uzupełnienie rynku energii elektrycznej w Polsce. Ponadto 63 proc. respondentów nie akceptuje obniżenia bezpieczeństwa dostaw w przypadku likwidacji tego systemu wsparcia.
Jednocześnie zdaniem tylko 37 proc. uczestników ankiety koszty funkcjonowania rynku mocy są adekwatne do celu jego wprowadzenia (16 proc. uważa, że nie, a 47 proc. nie zajęło stanowiska).
Rysunek 3. Opinie na temat poziomu wsparcia różnych technologii w ramach rynku mocy
Ponadto tylko 16 proc. ankietowanych podmiotów wskazało, że mechanizm rynku mocy stwarza jednakowe warunki dla wszystkich technologii, pozostałe 84 proc. uważa natomiast, że tak nie jest. W opinii większości podmiotów obecnie funkcjonujące zasady promują konwencjonalne jednostki wytwórcze o dużej mocy.
Ankietowani nie byli jednak zdecydowani odnośnie zmian w funkcjonowaniu rynku mocy. Postulat organizacji odrębnych aukcji dla różnych technologii poparło 42 proc. podmiotów biorących udział w badaniu, a przeciwnych mu było 32 proc. Jednocześnie tylko 21 proc. respondentów opowiedziało się za wprowadzeniem odrębnych aukcji dla jednostek wytwórczych istniejących, nowych i modernizowanych. Przeciwnych tej koncepcji jest 42 proc. uczestników ankiety.
Zdaniem uczestników badania rynek mocy powinien w kolejnych latach, również po 2030 r., wspierać przede wszystkim budowę nowych jednostek wytwórczych, ze szczególnym wsparciem technologii nisko i bezemisyjnych, a także inwestycje zapewnianiające elastyczność systemu elektroenergetycznego. Postulują oni również, aby funkcjonowanie rynku mocy było monitorowane częściej niż co 10 lat.
Szczegółowe wyniki ankiety, a także rekomendacje branży energetycznej dotyczące dalszego funkcjonowania rynku mocy są dostępne w podsumowaniu Prezesa URE.
***
- Rynek mocy jest rozwiązaniem regulacyjnym, które zostało wprowadzone ustawą z 8 grudnia 2017 r. o rynku mocy[1].
- Celem rynku mocy jest zapobieganie sytuacji niedoboru energii elektrycznej w przyszłości poprzez stworzenie zachęt inwestycyjnych do budowy nowych i modernizacji już istniejących jednostek wytwórczych. Rozwiązania te mają również aktywizować zarządzanie zużyciem energii i uelastycznić popyt na energię elektryczną.
- Wprowadzenie rynku mocy zmieniło architekturę rynku energii z rynku jednotowarowego, na rynek dwutowarowy, gdzie transakcjom kupna-sprzedaży podlega nie tylko wytworzona energia elektryczna, ale również moc dyspozycyjna netto, czyli gotowość do dostarczania energii do sieci.
- Wybór jednostek rynku mocy, które za odpowiednim wynagrodzeniem będą oferować nową usługę, jest dokonany w wyniku aukcji.
- Pierwsza aukcja mocy odbyła się 15 listopada 2018 r. Pierwszym rokiem dostaw mocy był rok 2021.
[1] Ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o rynku mocy (Dz. U. z 2023 r. poz. 2131).
Źródło: Urząd Regulacji Energetyki
