Zdecydowana większość uczestników polskiego rynku energii opowiada się za utrzymaniem funkcjonowania rynku mocy co najmniej do 2040 r. Jednocześnie zdaniem ankietowanych mechanizm powinien w kolejnych latach w większym stopniu wspierać technologie niskoemisyjne oraz elastyczność systemu.
Na stronach Urzędu Regulacji Energetyki dostępne jest podsumowanie badania ankietowego dotyczącego funkcjonowania mechanizmu pomocy publicznej w postaci rynku mocy, które trwało od lutego do kwietnia 2024 r.
Dokument przedstawia wyłącznie opinie uczestników rynku, którzy wzięli udział w badaniu. Nie zawiera stanowiska ani odniesień Prezesa URE do przedstawionych ocen i propozycji. Wyniki ankiety będą jednak podstawą do przygotowania przez Prezesa URE oceny funkcjonowania rynku mocy w Polsce, która zostanie przekazana ministrowi właściwemu ds. energii.
Kompleksowe badanie opinii uczestników rynku energii
Ankieta była skierowana do wszystkich uczestników rynku energii. Wzięły w niej udział zarówno podmioty, które zawarły kontrakty na rynku mocy jak i nie uczestniczące w aukcjach. Wśród uczestników znaleźli się przedstawiciele sektora wytwarzania energii elektrycznej, agregatorów jednostek fizycznych redukcji zapotrzebowania (DSR) oraz odbiorców końcowych, a także przedsiębiorstwa obrotu energią, sektor magazynowania energii elektrycznej oraz organizacje non-profit zajmujące się transformacją energetyczną w Polsce.
Kwestionariusz ankiety składał się z 25 pytań podzielonych na pięć bloków tematycznych, które obejmowały następujące obszary:
- Realizacja założonych celów wdrożenia mechanizmu mocowego;
- Organizacja i funkcjonowanie rynku mocy w Polsce;
- Wpływ rynku mocy na rynek energii oraz jego uczestników;
- Rynek wtórny;
- Perspektywy dalszego funkcjonowania rynku mocy w Polsce.
Respondenci byli zobowiązani do udzielania odpowiedzi zawierających uzasadnienie wyrażonych przez nich opinii. Ponadto poproszono ich o wskazanie kwestii nie objętych pytaniami, które ich zdaniem są istotne w danym obszarze.
Rynek mocy a bezpieczeństwo dostaw energii
Zdecydowana większość ankietowanych pozytywnie oceniła wpływ mechanizmu rynku mocy na kondycję rynku energii w Polsce. 89% respondentów wskazało, że wprowadzenie tego mechanizmu poprawiło bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej w Polsce, a zdaniem 90% zapewnił on odpowiedni poziom mocy dostępnej w polskim systemie elektroenergetycznym.
Rys. 1. Wpływ rynku mocy na poprawę bezpieczeństwa dostaw energii w Polsce
Jako główne efekty funkcjonowania rynku mocy uczestnicy badania wskazali inwestycje w nowe źródła wytwórcze o łącznej mocy ok. 11 GW, w tym ok. 5 GW jednostek gazowych, rozwój instalacji magazynowania energii, a także zapewnienie stabilnych przychodów umożliwiających modernizację istniejących jednostek wytwórczych i utrzymywanie ich dyspozycyjności.
Jednocześnie ankietowani zwracali uwagę, że poprawa bezpieczeństwa dostaw nastąpiła w horyzoncie krótkoterminowym, a obecna konstrukcja rynku mocy preferuje źródła konwencjonalne i wciąż w niewystarczającym stopniu wspiera rozwój DSR, magazynowania energii oraz źródeł odnawialnych.
Zdaniem 74% podmiotów biorących udział w ankiecie rynek mocy wspiera transformację energetyczną oraz zapewnia rozwój rynku energii w Polsce. Pozostałe 26% ankietowanych było przeciwnego zdania. 69% respondentów wskazało natomiast, że ten mechanizm wsparcia zapewnia bezpieczeństwo energetyczne również w aspekcie ekologicznym, z czym nie zgodziło się 26% ankietowanych, a 5% nie zajęło w tej sprawie stanowiska.
Bardziej zróżnicowane były opinie na temat wpływu rynku mocy na ceny energii i konkurencyjność gospodarki. 47% uczestników badania wskazało, że mechanizm ten miał wpływ na obniżenie cen hurtowych energii elektrycznej, jednak 11% ankietowanych było przeciwnego zdania, a 42% nie miało w tej sprawie sprecyzowanej opinii. Także 47% ankietowanych zgodziło się ze stwierdzeniem, że rynek mocy pozytywnie wpłynął na konkurencyjność polskiej gospodarki, choć jednocześnie 53% nie wypowiedziało się w tej sprawie.
Rynek Mocy ważny dla inwestycji w sektorze energii
Według zdecydowanej większości respondentów (90%) wprowadzenie rynku mocy wykreowało zachęty do inwestycji w nowe moce wytwórcze oraz modernizację istniejących źródeł energii. Zdaniem podobnego odsetka ankietowanych (89%) umowa mocowa stanowi element ułatwiający zamknięcie finansowania tych inwestycji.
63% wszystkich respondentów wskazało natomiast, że wprowadzenie rynku mocy wpłynęło na zmniejszenie kosztu pozyskania kapitału na inwestycje. Z tym stwierdzeniem nie zgodziło się 11% ankietowanych, a 26% nie zajęło w tej sprawie stanowiska.
Rys. 2. Wpływ rynku mocy na zmniejszenie kosztu pozyskania kapitału inwestycyjnego
84% ankietowanych podmiotów uznało, że mechanizm rynku mocy stworzył zachęty ekonomiczne do rozwoju usług agregacji zapotrzebowania i zarządzania stroną popytową. Z kolei nieco ponad połowa z nich (53%) wskazała, że tworzy on zachęty do przenoszenia konsumpcji energii na godziny pozaszczytowe, z czym nie zgodziło się 21%, a 26% nie miało w tej sprawie opinii.
Ponad połowa uczestników ankiety (58%) oceniła, że rynek wtórny umożliwia skuteczne zarządzanie ryzykiem związanym z realizacją kontraktów na rynku mocy, a regulacje prawne zapewniają przejrzyste zasady jego funkcjonowania (53%). Zwrócono jednak uwagę na małą płynność tego rynku i jego ograniczenie do transakcji w ramach grup kapitałowych, a jako metodę rozwiązania tych problemów wskazano utworzenie otwartej platformy do zawierania transakcji na rynku wtórnym.
Przyszłość i reforma rynku mocy
W opinii zdecydowanej większości uczestników badania funkcjonowanie rynku mocy powinno zostać przedłużone co najmniej do 2040 r. 95% ankietowanych, przy braku głosów przeciwnych, wskazało, że mechanizm mocowy powinien pozostać jako stałe uzupełnienie rynku energii elektrycznej w Polsce. Ponadto 63% respondentów nie akceptuje obniżenia bezpieczeństwa dostaw w przypadku likwidacji tego systemu wsparcia.
Jednocześnie zdaniem tylko 37% uczestników ankiety koszty funkcjonowania rynku mocy są adekwatne do celu jego wprowadzenia (16 proc. uważa, że nie, a 47% nie zajęło stanowiska).
Rys. 3. Opinie na temat poziomu wsparcia różnych technologii w ramach rynku mocy
Ponadto tylko 16% ankietowanych podmiotów wskazało, że mechanizm rynku mocy stwarza jednakowe warunki dla wszystkich technologii, pozostałe 84% uważa natomiast, że tak nie jest. W opinii większości podmiotów obecnie funkcjonujące zasady promują konwencjonalne jednostki wytwórcze o dużej mocy.
Ankietowani nie byli jednak zdecydowani odnośnie zmian w funkcjonowaniu rynku mocy. Postulat organizacji odrębnych aukcji dla różnych technologii poparło 42% podmiotów biorących udział w badaniu, a przeciwnych mu było 32%. Jednocześnie tylko 21% respondentów opowiedziało się za wprowadzeniem odrębnych aukcji dla jednostek wytwórczych istniejących, nowych i modernizowanych. Przeciwnych tej koncepcji jest 42% uczestników ankiety.
Zdaniem uczestników badania rynek mocy powinien w kolejnych latach, również po 2030 r., wspierać przede wszystkim budowę nowych jednostek wytwórczych, ze szczególnym wsparciem technologii nisko i bezemisyjnych, a także inwestycje zapewnianiające elastyczność systemu elektroenergetycznego. Postulują oni również, aby funkcjonowanie rynku mocy było monitorowane częściej niż co 10 lat.
Szczegółowe wyniki ankiety, a także rekomendacje branży energetycznej dotyczące dalszego funkcjonowania rynku mocy są dostępne w podsumowaniu Prezesa URE.
***
- Rynek mocy jest rozwiązaniem regulacyjnym, które zostało wprowadzone ustawą z 8 grudnia 2017 r. o rynku mocy[1].
- Celem rynku mocy jest zapobieganie sytuacji niedoboru energii elektrycznej w przyszłości poprzez stworzenie zachęt inwestycyjnych do budowy nowych i modernizacji już istniejących jednostek wytwórczych. Rozwiązania te mają również aktywizować zarządzanie zużyciem energii i uelastycznić popyt na energię elektryczną.
- Wprowadzenie rynku mocy zmieniło architekturę rynku energii z rynku jednotowarowego, na rynek dwutowarowy, gdzie transakcjom kupna-sprzedaży podlega nie tylko wytworzona energia elektryczna, ale również moc dyspozycyjna netto, czyli gotowość do dostarczania energii do sieci.
- Wybór jednostek rynku mocy, które za odpowiednim wynagrodzeniem będą oferować nową usługę, jest dokonany w wyniku aukcji.
- Pierwsza aukcja mocy odbyła się 15 listopada 2018 r. Pierwszym rokiem dostaw mocy był 2021 r.
[1] Ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o rynku mocy (Dz. U. z 2023 r. poz. 2131).
Źródło: Urząd Regulacji Energetyki
