Z początkiem 2023 r. weszła w życie Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE o sprawozdawczości niefinansowej przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSRD ang. Corporate Sustainability Reporting Directive). Implementowany do polskiego prawa dokument, rozszerza obowiązki sprawozdawcze przedsiębiorstw związane z wpływem ich działalności na czynniki zrównoważonego rozwoju, w skrócie określane także jako czynniki ESG – Environment (E) – Środowisko, Social (S) – Odpowiedzialność Społeczna, Governance (G) – Ład korporacyjny.
Raportowanie ESG
Aktualnie na polskiej giełdzie mniej niż 200 spółek niefinansowo raportuje informacje dot. zrównoważonego rozwoju (ESG), ale już niebawem nowe obowiązki raportowe będą dotyczyć grupy ponad 3500 polskich przedsiębiorstw. Obecnie raportowanie odbywa się w sposób niejednolity jeśli chodzi o standardy. Jednak dyrektywa CSRD, która definiuje jak ma wyglądać raportowanie ESG to zmienia, ponieważ wprowadza jednolity zestaw standardów. Raportowanie będzie musiało być dokładne, dogłębne i będzie ono podlegać zewnętrznemu audytowi od 2024 r.
Zmiany dotyczące Dyrektywy CSRD, jak również akty prawne wdrażane i planowane na lata 2023-2025 pokazują, że obszar raportowania ESG w UE podlega ciągłym zmianom i rozwojowi.
Prowadzone badania (źródło: PRI: Taking stock: Sustainable finance policy engagement and policy influence. White paper 2019 https://www.unpri.org/Uploads/c/j/u/pripolicywhitepapertakingstockfinal_335442.pdf), wskazują na rosnącą liczbę regulacji dotyczących integracji czynników ESG. Wynika z nich, że na przestrzeni ostatnich lat wprowadzono ponad 730 zmian w niemal 500 instrumentach legislacyjnych, aby zachęcić lub zobowiązać inwestorów do systematycznego uwzględniania czynników wpływających na długotrwałą wartość przedsiębiorstwa, w tym czynników ESG. Podstawą wdrażania w Polsce strategii opartej na integracji czynników zrównoważonego rozwoju (ESG), są działania zgodne z krajowymi i międzynarodowymi przepisami prawa oraz obowiązującymi standardami.
Wprowadzone na podstawie Dyrektywy regulacje prawne, będą miały istotny wpływ na przedsiębiorstwa sektora energetycznego ze względu na ich wielkość, zasięg działania oraz wpływ na środowisko i zasoby naturalne. Podobna sytuacja ma miejsce w sektorze przemysłowym, który jest odpowiedzialny za znaczne emisje CO2. W przypadku przedsiębiorstw przesyłowych – operatorów sieci dystrybucyjnej i przesyłowej, dodatkowym elementem jest sprawa bezpieczeństwa sieci elektroenergetycznej stanowiącej istotną część krajowej infrastruktury krytycznej.
Wspomniana dyrektywa CSRD zastępuje nowymi wymaganiami szereg dotychczasowych rozwiązań. Celem nadrzędnym jest wymuszenie zmian w zachowaniu przedsiębiorstw oraz podniesienie znaczenia raportowania czynników zrównoważonego rozwoju. Dyrektywa bardzo trafnie podkreśla znaczenie takich „niefinansowych” czynników. Jedną z przesłanek uzasadniających zmianę podejścia, jest coraz większe znaczenie elementów zrównoważonego rozwoju w ocenie wartości przedsiębiorstw. W nowym ujęciu sformułowanym w dyrektywie „informacja na temat zrównoważonego rozwoju” może mieć wartość finansową, wynikającą chociażby z oceny firmy przez potencjalnych inwestorów, jej perspektyw rozwojowych i możliwości pozyskiwania środków finansowych.
Należy zauważyć, że raportowanie będzie elementem końcowym całego, koniecznego procesu przygotowania struktury wewnętrznej firmy. Polega ono na analizie procesów operacyjnych, analizie działań firmy w obszarze łańcucha dostaw oraz relacjach ze społecznością, dla której firma prowadzi swoją działalność. Dwa ostanie elementy będą istotne w przypadku operatorów sieci dystrybucyjnej (OSD), których działalność nie ma charakteru produkcyjnego ani handlowego, natomiast musi opierać się na sprawdzonym łańcuchu dostaw, służących utrzymaniu i bezpieczeństwie infrastruktury sieciowej. Jednocześnie pod kątem relacji społecznych OSD musi zapewnić niezawodność dostaw energii elektrycznej i wysoką jakość obsługi klientów. W praktyce, mówiąc o sprawdzonym łańcuchu dostaw należy mieć na uwadze wybór dostawców spełniających wymagania ESG, bo tylko w ten sposób OSD może zapewnić realizację własnych założonych celów związanych ze zrównoważonym rozwojem.
Oprócz dyrektywy CSRD, drugim dokumentem, który będzie pośrednio miał wpływ na przedsiębiorstwa sektora energetycznego jest rozporządzenie UE 2019/2088 w sprawie informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych. Zgodnie z zapisami rozporządzenia na uczestników rynku finansowego (a w tym klientów i doradców finansowych), nakładany jest obowiązek ujawniania informacji w jakim stopniu uruchamiane środki finansowe, a więc kredyty i dotacje będą miały wpływ na czynniki zrównoważonego rozwoju. Tak więc pośrednio celem rozporządzenia jest finansowanie przede wszystkim takich inwestycji, które będą ograniczały zmiany klimatyczne, ograniczały wykorzystanie surowców naturalnych i wprowadzały technologie powtórnego wykorzystania materiałów.
W odniesieniu do spółek OSD przykładem finasowania projektów, które będą prowadziły do lepszego wykorzystania energii elektrycznej, a przez to będą miały wpływ na raportowane parametry ESG związanych z ochroną środowiska, są dotacje na wdrażanie w sieci elektroenergetycznej inteligentnego opomiarowania z zastosowaniem liczników zdalnego odczytu (LZO). Są to projekty o dużej skali zaangażowania finansowego, ale także organizacyjnego Operatorów, wymagające zmian w procesach zarządzania projektem, w logistyce przepływu materiałów i urządzeń, wykorzystania personelu i doboru dostawców.
Źródło: strona internetowa United Nations Global Contact Homepage | UN Global Compact
UN Global Compact i społeczna odpowiedzialność biznesu
Społeczna odpowiedzialność biznesu w skrócie określana jako CSR (ang. Corporate Social Responsability) jest pojęciem stosowanym dla określenia wszystkich działań związanych z odpowiedzialnością społeczną firm oraz ich wpływem na otoczenie. Działania i wpływ są jednak uzależnione od wielkości firmy, rodzaju produkcji, czy prowadzonej działalności, przez co porównanie wpływu poszczególnych firm na otoczenie było utrudnione. Z czasem pojawiła się praktyka dokonywania oceny trzech czynników, czyli tzw. ESG (ang. Environment, Social, Governance), stąd można przyjąć, że ESG stało się miarą realizacji celów związanych z odpowiedzialnością biznesu, czyli działań CSR.
Oba pojęcia w swoim znaczeniu nawiązują do opublikowanego przez ONZ we wrześniu 2015 r. projektu „Agendy 2030” oraz największej na świecie inicjatywy na rzecz odpowiedzialności korporacyjnej i zrównoważonego rozwoju UN Global Compact (UNGC) skupiającej przedsiębiorstwa, które w swoich działaniach biznesowych zobowiązują się do realizacji 10 celów szczegółowych z zakresu praw człowieka, praw pracowniczych, ochrony środowiska i przeciwdziałania korupcji oraz promocji raportowania ESG. Jedną z istotnych wartości wspomnianej inicjatywy w szczególności na polskim rynku – w branży energetycznej jest to, że jej uczestnikami są zarówno firmy typu OSD, czyli odbiorcy produktów i usług, jak również ich producenci i dostawcy.
Sytuacja taka w dłuższej perspektywie czasu, będzie przyczyniać się do szybszej i jakościowo lepszej realizacji celów zrównoważonego rozwoju w lokalnych społecznościach, które są obsługiwane przez OSD. Dla firm – uczestników inicjatywy UNGC naturalnym sposobem budowania swojego łańcucha wartości wydaje się poszukiwanie partnerów z tego samego kręgu.
Również w kwestii wspomnianego już bezpieczeństwa sieci elektroenergetycznej jako infrastruktury krytycznej, OSD mogą wybierać dostawców gwarantujących nie tylko bezpieczeństwo samego produktu, ale bezpieczeństwo jego produkcji, pochodzenie stosowanych materiałów oraz niską uciążliwość dla środowiska. W skrajnym wypadku wybór dostawców bez sprawdzania ich pod kątem raportowania ESG jest niezgodne z przyjętymi i publikowanymi strategiami firm energetycznych.
Pewną trudność mogą stanowić kryteria oceny poszczególnych podmiotów działających w danej branży, stąd dąży się do ujednolicenia formularzy i dokumentów służących gromadzenia i raportowania danych ESG, uwzględniając jednocześnie specyfikę branży oraz nawet specyfikę poszczególnych rodzajów produktów.
Mimo, że raportowanie ESG staje się formalnym wymogiem związanym z działalnością gospodarczą, to jednak nadal uczestnictwo UN Global Compact może być traktowane jako publiczna deklaracja prowadzenia odpowiedzialnego biznesu i jedna z form zaznaczenia swojej obecności na forum międzynarodowym.
Branża produkcji liczników energii elektrycznej – nowe oczekiwania
Przykładem branży, gdzie szczególnie w ostatnim czasie podkreślane jest znaczenie społecznej odpowiedzialności producentów i dostawców (CSR), jest branża produkcji liczników energii elektrycznej. Powodem jest wprowadzenie w czerwcu 2022 rozporządzenia o systemie pomiarowym, które wymusza w naszym kraju proces wymiany liczników energii elektrycznej na nowe urządzenia z funkcją zdalnego odczytu, nazywane w skrócie LZO. Istotna jest skala tego przedsięwzięcia, czyli wymiana do 2028 r. około 13 milionów urządzeń. W takim kontekście wybór urządzeń na podstawie przeprowadzonych postępowań przetargowych oznacza pośrednio także wybór producenta wraz z jego procesami, kulturą techniczną, stosowanymi materiałami i otoczeniem biznesowym. Najczęściej nie były podejmowane działania zmierzające do weryfikacji samych producentów i dostawców pod kątem stosowania CSR, ESG lub chociażby przynależności do UNGC.
Źródło: strona internetowa United Nations Global Contact Homepage | UN Global Compact
W przypadku tak dużych projektów istotna jest weryfikacja producentów pod kątem czynników wpływających na zrównoważony rozwój. Oprócz typowych, które będą odnosiły się do niemalże wszystkich firm zajmujących się wytwarzaniem produktów, kilka z nich będzie istotnych dla producentów elektroniki – w tym także producentów liczników LZO. Poniżej przedstawiona została lista zagadnień z obszaru CSR, które mogą być analizowane przy ocenie lub wyborze firmy, szczególnie wtedy, gdy inwestycje OSD wykorzystują środki finansowe z funduszy Unii Europejskiej:
Efektywność energetyczna i ochrona klimatu rozumiana jako:
- działania producenta w zakresie analizy emisji gazów cieplarnianych z rozdzieleniem na 3 zakresy: ograniczenie emisji w wyniku prowadzonych procesów technologicznych firmy, ograniczenie pośredniej emisji związanej z zakupem energii oraz innych pośrednich związanych np. z transportem produktów i ich użytkowaniem przez odbiorców energii,
- audyty energetyczne i wykorzystanie energii odnawialnej w centrach produkcyjnych, w tym plany rozwojowe w tym zakresie,
- zdefiniowanie celów dla osiągnięcia tzw. zero-emisyjności,
- implementacja procesów raportowania ESG w strukturze organizacyjnej firmy,
- współpraca z interesariuszami firmy, komunikacja wewnętrzna i zewnętrzna w zakresie zwiększania efektywności,
- wdrożenie standardu ISO 14001 oraz certyfikacja pod kątem zgodności ze standardem wykonana dla wszystkich ośrodków produkcyjny firmy.
Efektywność na etapie projektowania chrakteryzująca się:
- wprowadzaniem cech produktu ekologicznego do konstrukcji liczników energii elektrycznej,
- ograniczaniem zużycia energii przez produkty,
- stosowaniem materiałów bezpiecznych – zgodnie z wymaganiami dyrektyw RoHS (ang. Restriction of Hazardous Substances) i REACH (ang. Registration, Evaluation, Authorization and Restriction of Chemicals),
- uwzględnianiem wymagań recyklingu po okresie użytkowania,
- minimalizowaniem ilości stosowanych materiałów,
- stosowaniem materiałów z recyklingu,
- zarządzaniem procesem produkcyjnym i certyfikacja zgodnie ze standardem ISO 22301 – zarządzanie ciągłością produkcji.
Pozyskiwanie materiałów do produkcji i poddostawcy – zagadnienie obejmujące:
- stosowanie Kodeksu Postepowania dla Dostawców (ang. Supplier Code of Conduct),
- stosowanie deklaracji pochodzenia materiałów i komponentów oraz deklaracji zgodności CE.
Zdrowie i bezpieczeństwo pracy obejmujące:
- wprowadzenie standardu ISO 45001 w zakresie bezpieczeństwo i higiena pracy, audyty i certyfikacja dla wszystkich lokalizacji producenta,
- wprowadzenie procesu wykrywania i raportowania zagrożeń BHP,
- wymaganie od poddostawców i podwykonawców przestrzegania zasad BHP.
Podnoszenie kwalifikacji i motywacji pracowników obejmujące przede wszystkim:
- stosowanie jednolitego regulaminu i zasad organizacji pracy określającego odpowiedzialność kadry kierowniczej i pracowników oraz zapewniającego jednolite i spójne zasady oceny wyników pracy (dokument wewnętrzny określany np. jako Global Performance Management Policy),
- programy kształcenia i rozwoju pracowników oraz programy poszukiwania szczególnie uzdolnionych osób,
- badanie opinii pracowników,
- jasne i uczciwe zasady rekrutacji pracowników i publikowanie ogłoszeń w Internecie.
Uczciwe zasady wykonywania pracy w tym:
- szkolenia pracowników w zakresie wewnętrznego Kodeksu Etyki i Postępowania w Biznesie (ang. Code of Business Ethics and Conduct),
- ochrona młodych pracowników i egzekwowanie tego wymagania od poddostawców,
- poszanowanie praw człowiek w tym zakaz dyskryminacji i mobbingu,
- dochowanie należytej staranności w kontaktach z dostawcami w oparciu o Kodeksie Postępowania Dostawców.
Zaangażowanie społeczne w tym:
- określenie dziedzin zaangażowania społecznego, przyjmowanych funkcji, rodzaje instytucji, z którymi podejmowana jest współpraca oraz zakres odpowiedzialności,
- planowane aktywności w stowarzyszeniach branżowych.
Ochrona prywatności i bezpieczeństwo danych obejmujące:
- wprowadzenie regulacji dotyczących RODO do praktyki przedsiębiorstwa,
- wdrożenie we wszystkich lokalizacjach – w szczególności zaś w ośrodkach produkcyjnych standardu ISO 27001 (zarządzanie bezpieczeństwem informacji), w tym przeprowadzenie audytów i certyfikacja na zgodność ze standardem,
- cyberbezpieczeństwo dostarczanych urządzeń i systemów w konsekwencji prowadzące do zwiększenia bezpieczeństwa sieci elektroenergetycznej OSD w Polsce,
- poszerzanie świadomości i szkolenia dotyczące bezpieczeństwa jako praktyka wprowadzana globalnie w całej firmie,
- ochrona wewnętrznej sieci komputerowej i wykrywanie podatności, testy,
- wzmocnienie kontroli tożsamości w systemie, zarządzanie dostępem do zasobów firmy,
- stosowanie bezpiecznych rozwiązań chmurowych.
Integralność biznesu dotyczy:
- prowadzenia aktualizacji Kodeksu Etyki i Postępowania w Biznesie oraz innych zasad mających zachować spójność organizacyjną firmy,
- monitorowanie aktualnych zmian legislacyjnych UE w celu zapewnienia zgodności w każdym aspekcie działalności firmy,
- monitorowanie i raportowanie czynników ESG.
Taksonomia i ślad węglowy
Taksonomia – jest narzędziem wspierającym transformację. Jest to system jednolitej klasyfikacji działań na rzecz zrównoważonego rozwoju, który ma wesprzeć inwestorów w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Już obecnie wiadomo, że pieniędzy publicznych w UE na cel zrównoważonej transformacji nie wystarczy i przedsiębiorcy będą sięgali także po prywatne finansowanie. Narzędziem wdrożenia prywatnego finansowania Europejskiego Zielonego Ładu jest właśnie Taksonomia UE, która wyznacza kierunki transformacji modeli biznesowych, wspierające realizację 6 celów środowiskowych Taksonomii.
Raportowanie zrównoważonego rozwoju w ciągu najbliższych lat upowszechni się i ujednolici w skali globalnej. Unia Europejska jako pierwsza ujednolica zasady raportowania i tworzy jeden standard, aby obniżyć obciążenie związane z raportowaniem dla przedsiębiorców. Raportowanie zrównoważonego rozwoju jest częścią większych zmian regulacyjnych, których celem jest m. in. osiągnięcie limitu emisji CO2 w Europie i utrzymanie dobrej jakości życia. Dlatego w obszarze analizy wyników środowiskowych, bardzo istotnym wskaźnikiem w Taksonomii jest ślad węglowy.
Ślad węglowy – to całkowita suma emisji gazów cieplarnianych wywołanych bezpośrednio lub pośrednio przez daną osobę, organizację, wydarzenie lub produkt. Jest rodzajem śladu ekologicznego. Ślad węglowy obejmuje emisje dwutlenku węgla, metanu, podtlenku azotu i innych gazów szklarniowych wyrażone w ekwiwalencie CO2. Emisje gazów cieplarnianych oznaczają łączną sumę emisji bezpośrednich i pośrednich gazów cieplarnianych. Można je podzielić na 3 zakresy, jak przedstawiono poniżej:
Emisje – Zakres 1
Bezpośrednie emisje gazów cieplarnianych ze źródeł, które stanowią własność przedsiębiorstwa lub są przez nie zarządzane, w tym: stacjonarne spalanie paliw, emisje z floty, emisje niezorganizowane (jak wycieki z urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych) oraz emisje będące wynikiem procesów przemysłowych.
Emisje – Zakres 2
Pośrednie emisje gazów cieplarnianych pochodzące z wytwarzania, nabytej i zużytej energii elektrycznej, gazu, pary, ciepła lub chłodzenia.
Emisje – Zakres 3
Inne pośrednie emisje gazów cieplarnianych (nie uwzględnione w emisjach zakresu 2) powstające w łańcuchu wartości firmy, w tym emisje na poziomie produkcji (ang. upstream) i konsumpcji (ang. downstream).
Rys. 1. Mapa największych emitentów CO2 z czterech branż energochłonnych w Polsce
Źródło: https://instrat.pl/emisje-przemyslu-baza-danych/
Sektor przemysłowy, a ślad węglowy
Bardzo ważnym elementem polskiej transformacji jest minimalizacja wpływu sektora przemysłowego na środowisko, ze szczególnym uwzględnieniem zakładów produkcyjnych z branż energochłonnych. Z niedawno opublikowanego raportu Instratu wynika, że największe zakłady z zaledwie czterech branż polskiego przetwórstwa przemysłowego odpowiadają za 15% całkowitych emisji CO2 w Polsce. W 2019 r. 56 zakładów produkujących głównie cement, metale, nawozy sztuczne oraz koks i produkty rafinacji ropy naftowej wygenerowało 46 mln t CO2. Ta wielkość przekłada się na 81% emisji przemysłowych oraz 15% wszystkich emisji CO2 w Polsce. Dlatego dekarbonizacja tych zakładów jest kluczowa dla osiągnięcia neutralności klimatycznej kraju (Źródło: https://instrat.pl/emisje-przemyslu-baza-danych/).
Przytoczony raport powstał w oparciu o bazę danych o emisjach CO2 przemysłów energochłonnych w latach 2010-2020. Baza stanowi przegląd najważniejszych emitentów CO2 z czterech branż energochłonnych w Polsce i zawiera dane dotyczące wartości emisji w latach 2010-2020. Powstała na podstawie Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń (E-PRTR), który obejmuje zakłady emitujące ponad 100 tys. t CO2 i spełniające określone kryteria dotyczące produkcji (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32006R0166&from=EN).
W Polsce w latach 2012-2021 wielkość emisji CO2 sektorów energochłonnych spadła zaledwie o 2,3%. Jednak wartość dodana generowana przez te sektory wzrosła w tym okresie o 33,6%. Na skutek obniżenia energochłonności i wzrostu efektywności energetycznej, nastąpiło zmniejszenie zależności emisji od wielkości produkcji. Jest to bardzo dobry sygnał, ale nie jest to równoznaczne z dekarbonizacją przemysłu, która wymaga dalszych zmian w procesach produkcji analizowanych branż.
Dekarbonizacja przemysłu energochłonnego wiąże się ze specyficznymi i odmiennymi wyzwaniami dla poszczególnych branż. Dla większości zakładów są dostępne różne rozwiązania technologiczne, m. in. wykorzystanie autoprodukcji energii (instalacje PV, turbiny wiatrowe, kogeneracja, trigeneracja), produkcja „zielonego wodoru”, technologie magazynowania energii lub wprowadzenie zmian w procesie produkcji. Dla każdej z branż można wskazać różne warianty dekarbonizacji, dlatego w dyskusji o transformacji polskiego przemysłu konieczne jest spojrzenie sektorowe. Wybór wariantu optymalnego dla danego sektora, nie zależy tylko od decyzji samych przedsiębiorstw. Istotny wpływ mają publiczne systemy wsparcia, stanowiące część nowej zielonej polityki przemysłowej. Dla innowacyjnych projektów opartych na wdrażaniu nowych technologii, wsparcie ze środków publicznych będzie kluczowe. Jednak przyjmując strategie dekarbonizacji i rzetelnie raportując czynniki zrównoważonego rozwoju ESG, przedsiębiorstwa energochłonne mogą poprawić swój dostęp również do prywatnego kapitału finansowego.
Kluczowy wpływ na gospodarkę będzie miało zwiększenie wartości inwestycji na transformację energetyczną w obszarze elektroenergetyki, która wymusza w naszym kraju m. in. proces wymiany liczników energii elektrycznej na nowe urządzenia z funkcją zdalnego odczytu. Wyniki modelowania makroekonomicznego przeprowadzonego przez Instrat pokazują, że inwestycje na transformację energetyczną zwiększą wartość dodaną generowaną w całej gospodarce, w tym w sektorach energochłonnych. Wartość tego pozytywnego wpływu będzie się stopniowo zwiększać, osiągając najwyższy poziom między 2040, a 2049 r. Z wyników przeprowadzonych analiz wynika, że w rezultacie transformacji energetycznej zwiększy się zapotrzebowanie na produkty wytwarzane przez energochłonne sektory przemysłu, co w rezultacie spowoduje wzrost zatrudnienia w tych branżach.
Jak widać, transformacja z pewnością nie oznacza deindustralizacji Polski. Zielona polityka dekarbonizacyjna jest kluczowa nie tylko dla osiągnięcia celów klimatycznych, ale przede wszystkim po to żeby utrzymać gospodarczą konkurencyjność. Dlatego przyjmowane przez polski rząd strategiczne plany rozwoju określonych technologii, powinny zostać uzupełnione o strategie sektorowe, odpowiadające na unikalne wyzwania i potrzeby każdej z energochłonnych branż. Stawką jest nie tylko osiągnięcie neutralności klimatycznej gospodarki, ale przede wszystkim zapewnienie konkurencyjności polskiego przemysłu, a w rezultacie dalsze jego istnienie.
Literatura:
1. Financial Raport Landis+Gyr – Annual Raport 2021: https://investors.landisgyr.com/annual-report/2021/assets/pdf/Landis_Gyr_Annual_Report_2021_EN_Full.pdf.
2. PRI: Taking stock: Sustainable finance policy engagement and policy influence. White paper (2019). https://www.unpri.org/Uploads/c/j/u/pripolicywhitepapertakingstockfinal_335442.pdf.
3. Raport Instrat: https://instrat.pl/emisje-przemyslu-baza-danych/.
4. Europejski Rejestr Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń (E-PRTR): https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/data/member-states-reporting-art-7-under-the-european-pollutant-release-and-transfer-register-e-prtr-regulation-23/european-pollutant-release-and-transfer-register-e-prtr-data-base.
Autorzy:
Piotr Derbis, Wiceprzewodniczący Sekcji Inteligentnych Sieci – Smart Grids KIGEiT (Landis+Gyr Sp. z o.o.)
Dawid Gruszka, Landis+Gyr Sp. z o.o.
Mariola Sawczuk, Wiceprzewodnicząca Sekcji Inteligentnych Sieci – Smart Grids KIGEiT (MODUS Sp. z o.o.)
Artykuł ukazał się w wydaniu 1/2024 „Nowa Energia”
