Artykuły Polecane

Surowce to więcej niż pieniądze czy polityka – to przyszłość

2024-05-24

Postęp, który przez ostatnie dekady opierał się na paradygmacie nieustannego wzrostu, produkcji, sprzedaży, wynagrodzeń kadry menadżerskiej oraz poszukiwaniu tanich rynków produkcji i zarabianiu na dystrybucji – dynamicznie i głośno odchodzi do przeszłości. Dzieje się tak głównie za sprawą rewolucji powodowanej odchodzeniem od tradycyjnych gałęzi przemysłu ku technologiom opartym na metalach ziem rzadkich.

I to właśnie dostęp do nich powoduje kolejne konflikty militarne toczone w krajach zasobnych, ale niestabilnych politycznie. Wydaje się, że punktem zwrotnym była wizyta prezydenta Francji Emmanuela Macrona w Chinach, która miała miejsce w kwietniu 2023 r. Wówczas to, oprócz podpisanych umów z firmami z sektora lotniczego i energetycznego, głównie Airbusa oraz EDF, wypracowane zostało stanowisko, że „strategiczna autonomia nie oznacza autarkii”[1] – o czym 6 kwietnia 2023 r. informował portal businessinsider.pl. Wiele wskazuje, że ceną za współpracę na linii Paryż – Pekin było wycofanie się Francji z aktywnej polityki w Afryce. W niecałe pół roku później powstał wojskowy alians trzech antyfrancuskich państw: Mali, Burkina Faso i Nigru[2] – o czym 19 września 2023 r. informował portal rp.pl. Te działania prowadzone były pod patronatem rosyjskim, o czym świadczy fakt wysłania z misją do Afryki wagnerowców z żyjącym jeszcze wówczas Jewgienijem Prigożynem, o czym 4 sierpnia 2023 r. informował portal gazetaprawna.pl. Nie było to jednak działanie docelowe, raczej można je określić mianem „rozpoznanie walką”, gdyż dopiero w październiku 2023 r. do tych krajów przyjechali pracownicy chińskich firm. Jednym z krajów objętych tą pomocą stało się Kongo, w którym jak 25 października 2023 r. pisał portal money.pl, „zaostrza się spór wokół jednego z największych na świecie złóż litu. Chińska firma chce przejąć część obszaru, do którego rości sobie prawa Australia. Do gry włączyły się również Stany Zjednoczone, które wspierają Kongo w kwestii wydobycia litu”. Znaczenie tego pierwiastka w realizacji polityki elektromobilności należy uznać za kluczowe. Jednak jak 23 października 2023 r. informował portal businessinsider.pl, ma on także stricte polityczne znaczenie, gdyż „o całej polityce decyduje obecnie sam Xi Jinping, a dla niego priorytetem jest wydawanie pieniędzy na udział w wyścigu technologii i bezpieczeństwa narodowego ze Stanami Zjednoczonymi”[3].

W aktywną politykę w Afryce włączyła się także Białoruś. Jak 9 grudnia 2023 r. relacjonował portal onet.pl „Aleksander Łukaszenko przybył z oficjalną wizytą do Gwinei Równikowej. Białoruski dyktator został przywitany z prawdziwymi honorami. Przed przywódcą rozłożono czerwony dywan, a na płycie lotniska czekał wiceprezydent kraju, kompania honorowa, a także członkowie rządu, grupy taneczne i liczni mieszkańcy”[4]. Wizyta ta miała bardzo symboliczny charakter, gdyż o ile prezydent Rosji nie może swobodnie podróżować, o tyle prezydent Białorusi nie jest ścigany za zbrodnie wojenne, a jako przedstawiciel Związku Białorusi i Rosji (ZBiR) jest dobrym ambasadorem interesów Kremla w Afryce.

Zawirowania cenowe kluczowych metali

Po okresie bardzo dynamicznie rosnących cen litu, jak się wydaje stymulowanego działaniami spekulacyjnymi producentów oraz oczekiwaniami rynku co do szybkiej realizacji idei elektromobilności, styczeń 2024 r. przyniósł diametralną zmianę trendu. Jak 8 stycznia 2024 r. podał portal fxmag.pl, „od grudnia 2022 r. ceny kontraktów na lit na giełdzie COMEX runęły o 82%. Z kolei cena węglanu litu przeznaczonego do produkcji akumulatorów w Chinach spadła o ponad 75% w ciągu ostatnich 12 miesięcy (…). Przewiduje się, że Australia, największy na świecie wydobywca litu, zwiększy produkcję spodumenu do 633 tys. ton w 2025 r. z 386 tys. ton w 2022 r.”[5]. Przeliczenie wartości procentowych na USD/uncję daje wynik na poziomie 15,08 (8 I 2024) z poziomu 85 (XII 2022). Drugim metalem zaliczającym spektakularne spadki wartości giełdowych stał się nikiel. Jak 2 stycznia 2024 r. informował portal wnp.pl, w 2023 r. „wykorzystywany w produkcji stali nierdzewnej i baterii dla pojazdów elektrycznych metal odnotował obniżkę ceny na Londyńskiej Giełdzie Metali o 45%. Dość powiedzieć, że cena tony niklu z niemal 32 tys. dolarów w styczniu ub.r., spadła do niewiele ponad 16 tys. dol. obecnie. Był to największy procentowy spadek od 2008 r., w którym wciąż dochodziło do perturbacji związanych z kryzysem finansowym”[6]. Na wartość tych metali wpływ mógł mieć również szczyt COP-28 w Dubaju, który odbywał się 1 i 2 grudnia 2023 r. Wygłaszane wówczas, przez przedstawicieli krajów arabskich, opinie co do znaczenia i przyszłości węglowodorów ostudziły nieco plany środowisk wieszczących szybkie odejście od paliw kopalnych. Wątek ten będzie poddany analizie w dalszej części tekstu. Nie bez znaczenia na wartość niektórych metali ma także globalna sytuacja wojenna, w której działania militarne oparte są w głównej mierze o paliwa ropopochodne. Czynnikiem, o którym również należy pamiętać, jest gwałtowne spowolnienie gospodarki chińskiej, w której we wrześniu 2023 r. bezpośrednie inwestycje zagraniczne „spadły aż o 34%. To największy spadek od momentu rozpoczęcia udostępniania miesięcznych danych w 2014 r.”[7] – o czym 2 listopada 2023 r. informował portal businessinsder.pl. Jednak szersze spojrzenie na problemy Państwa Środka wymagają osobnej analizy.

Nowe technologie to nie tylko lit czy nikiel, ale także srebro, które jak 7 stycznia 2024 ocenił portal comparic.pl, „według prognozy Paula Franke kurs XAG/USD w ciągu kolejnych 12 miesięcy może osiągnąć zakres od 40 do 50 USD za uncję, co oznaczałoby ustanowienie nowych historycznych rekordów, pobijających te z 2011 r.”[8]. Równie ważnym surowcem okazuje się miedź, która jak 2 stycznia 2024 r. podał portal bankier.pl, „na Comex w Nowym Jorku miedź jest wyceniana po 3,8985 USD za funt i zyskuje 0,21%.”[9]. Patrząc szerzej, analitycy spodziewają się, że wartość Cu wzrośnie o 75% do końca 2025 r.[10].

Warto w tym miejscu wskazać, że coraz częściej podnosi się kwestie pozyskiwania rud metali ziem rzadkich oraz metali szlachetnych z ekstrahowania ich z zalegających hałd powydobywczych. Jeden z takich pomysłów przedstawił prof. Herbert Wirth (prezes KGHM w latach 2009-2016), wskazując na możliwość pozyskania 18 pierwiastków z nieużytkowanych pod tym kątem składowisk – o czym 3 stycznia 2024 r. pisał portal wnp.pl[11].

Co dalej z elektromobilnością?

Patrząc na dane sprzed kilku lat wydawać się może, że oto jesteśmy świadkami wzrostu popytu na metale ziem rzadkich, a zatem, że elektrorewolucja jest w pełnym natarciu. Tymczasem wyniki sprzedaży samochodów elektrycznych dla wielkich koncernów nie są optymistyczne. Przyczyn tego trendu, jak się wydaje, należy upatrywać w kilku przesłankach, w tym wspomnianej już kwietniowej wizycie prezydenta Francji w Chinach. W czasie konferencji prasowej po powrocie z Pekinu prezydent Macron wskazał, że Francja wstrzymuje dalszą implementację założeń planu Fit for 55, gdyż kolejne restrykcje ekologiczne będą spowalniać francuską gospodarkę, w tym szczególnie przemysł motoryzacyjny i rolnictwo. Warto odnotować, że listopad 2023 r. oraz początek 2024 r. przyniosły protesty rolników w wielu krajach Europy – w tym szczególnie we Francji[12], Niderlandach[13] i Niemczech[14] skierowane przeciwko kolejnym założeniom polityki klimatycznej. Macron wskazał także, iż rząd w Pekinie, wspierając finansowo zakup nowych samochodów elektrycznych, wytwarza sztuczne przewagi konkurencyjne na rynku, zapominając, że Paryż również od 2022 r. subwencjonował wymianę pojazdów kwotą 7 tys. euro[15] do wartości całkowitej 47 tys. euro. Wspomniana wizyta w Chinach pokazała jednak dobitnie, że Unia Europejska nie posiada własnych samochodów elektrycznych, zaś dominujący udział w rynku posiadają pojazdy chińskie i amerykańskie. Ostatecznie we wrześniu 2023 r. Paryż przyjął regulacje wprowadzające de facto embargo na zakup chińskich samochodów elektrycznych – o czym 26 września 2023 r. pisał portal globenergia.pl[16]. Być może do ostudzenia zapału klimatycznego przekonał prezydenta Francji globalny ranking 10 firm o największej kapitalizacji, gdzie próżno szukać europejskich potentatów technologicznych, czy motoryzacyjnych. Na miejscu 10, czyli ostatnim, uplasował się koncern LVMH, czyli firma z branży modowej, o czym 5 maja 2023 informował portal obserwatorgospodarczy.pl[17]. Publikacja ukazała się miesiąc po powrocie Macrona z Chin. Jak się wydaje, o zmianie nastawienia UE do pojazdów napędzanych konwencjonalnymi paliwami przemawia także stanowisko Parlamentu Europejskiego, w którym oficjalnie wyrażano „poparcie dla nowych norm emisji spalin w mniej restrykcyjnej formie niż pierwotnie proponowane przez Komisję Europejską”, o czym 13 października 2023 r. informował portal autokult.pl[18].

Bardzo trudną sytuację europejskiego rynku pojazdów elektrycznych pogłębił pożar samochodowca Felicity Ace, który miał miejsce w lutym 2022 r.[19]. „Na pokładzie statku znajdowało się kilkaset pojazdów od Audi, Bentleya, Lamborghini, MAN, Porsche, Volkswagena. Nie zabrakło też innych samochodów, należących do osób prywatnych”[20]. Wydarzenie to można uznać za egzemplifikację kłopotów niemieckiej branży motoryzacyjnej, o czym szerzej można przeczytać w materiale „Uwaga niebezpieczny zakręt”[21] z 23 sierpnia 2023 r. W efekcie kosztów ekologiczno-ekonomicznych akcji gaśniczej oraz zatonięcia tej jednostki rozpoczęła się dyskusja nad transportem pojazdów z napędem niekonwencjonalnym. Jak 19 stycznia 2023 r. wskazywał portal autoswiat.pl, „norweska linia promowa Havila Kystruten poinformowała, że nie będzie wpuszczać na pokład aut z napędem elektrycznym, hybrydowym i wodorowym[22]. Trzeba pamiętać, że wydarzenia mogły przyczynić się do kłopotów VW, gdyż w październiku 2023 r. „Volkswagen wstrzymał produkcję aut na prąd”[23]. Wydarzenia na Oceanie Atlantyckim uruchomiły po raz kolejny dyskusję nad całkowitym rachunkiem ekonomicznym, ekologicznym i klimatycznym pojazdów elektrycznych i hybrydowych – o czym 11 listopada 2023 r. informował portal e.autokult.pl[24].

Ważnym aspektem stają się także podnoszone coraz częściej koszty społeczne wydobycia cennych metali, w tym litu i kobaltu. W przypadku tego pierwszego pierwiastka szacuje się bowiem, że do uzyskania tony produktu należy zużyć od 0,5 do 2 mln litów wody. To właśnie spowodowało szerokie protesty społeczne, które w lecie 2023 r. przetoczyły się przez Argentynę – co 31 grudnia 2023 r. analizie poddało polskieradio24.pl[25]. O przypadkach przedwcześnie umierających dzieci-górników kopiących kobalt w Kongo informowały media[26] oraz publikacje książkowe[27].

Jak się wydaje, wobec zmiany nastawienia klientów (które analizie poddał Fritz Indra austriacki konstruktor silników spalinowych dla Audi, Alpiny, czy General Motors)[28] oraz być może w świetle zaplanowanych na czerwiec 2024 r. wyborów do Parlamentu Europejskiego, Ministerstwo Gospodarki RFN „wycofało program dotacji za kupno samochodów elektrycznych. Decyzja ta wywołała dyskusję wewnątrz koalicji oraz krytykę ze strony prasy” – o czym w grudniu 2023 r. informowały media niemieckie[29]. Jednak nie tylko Berlin, ale też Szwecja, Norwegia, czy Wielka Brytania zdecydowały się na podobny krok, przy czym zwłaszcza w Skandynawii wskazano, że ze względu na świadomość ekologiczną społeczeństw dalsze subwencjonowanie nie jest już potrzebne[30]. Zmiany trendów na rynku nie oznaczają odejścia od prac nad dalszym udoskonalaniem ogniw i silników do pojazdów elektrycznych. W tym zakresie sukcesy odnosi koncern VW, który „wraz ze współpracującą z nim firmą QuantumSpace ogłosił rezultaty kilkumiesięcznych testów baterii z elektrolitem w postaci ciała stałego. I są one obiecujące. Przeprowadzono ponad tysiąc cykli naładowania i rozładowania akumulatora, co odpowiada przebiegowi ok. 500 tys. km. Po wszystkim stwierdzono ubytek pojemności na poziomie zaledwie 5%. Dla porównania – założony przez branżę cel to najwyżej 20% spadku po zrealizowaniu 700 cykli” – o czym 4 stycznia 2024 r. informował portal e.autokult.pl[31]. Również w Polsce trwają prace nad dwoma modelami, E-van i Izera[32], lecz na rezultaty przyjdzie nam jeszcze zaczekać. Oznacza to pogłębienie się dystansu technologicznego i utratę rynków zbytu, które zajmą już inni producenci.

W cieniu dubajskiego szczytu

Jak się wydaje, punktem zwrotnym w narracji surowcowej i ekologicznej stał się przywołany już szczyt COP-28 w Dubaju. Chociaż uczestniczyli w nim przedstawiciele ze 198 krajów, to jednak jako najistotniejsze, z punktu widzenia niniejszego materiału, należy uznać dwa wystąpienia. Pierwszym była wypowiedź przedstawiciela Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Jak 3 grudnia 2024 r. informował portal noizz.pl, dr Sultan Al Jaber „wygłosił kontrowersyjną tezę. Jego zdaniem odejście od węgla, ropy i gazu sprowadzi ludzkość z powrotem do jaskiń”[33]. Jeszcze dobitniej wypowiedział się Haitham Al Ghais – sekretarz generalny OPEC, który według informacji portalu biznesalert.pl z 11 grudnia 2023 r. „wezwał w liście członków kartelu do aktywnego sprzeciwu wobec jakichkolwiek tekstów czy formuł, które uderzają w paliwa kopalne”[34]. Stanowiska te spotkały się z ostrym oburzeniem w wielu krajach, w tym także we Francji, wyrażonym przez minister ds. transformacji energetycznej Agnes Pannier-Runacher, o czym 9 grudnia 2023 r. pisał portal wnp.pl[35]. Szczyt stał się także okazją do podjęcia aktywniejszej polityki krajów niearabskich, zasobnych w ropę.

Z danych Bloomberga, na które 11 grudnia 2023 r. powołał się portal businessinsider.pl wynikało, że „Rosja zarobiła więcej pieniędzy na eksporcie ropy naftowej w październiku [red. 2023], niż w którymkolwiek z miesięcy przed wojną na Ukrainie – było to 11,3 mld dol.”[36]. Osiągnęła ten wynik m. in. dzięki chciwości nieuczciwych armatorów morskich oraz przyzwoleniu opinii międzynarodowej. Warto też wskazać, że według analiz, jakie 25 października 2023 r. podał portal onet.pl, „chińskie dane wykazały, że w 2022 r. handel z Rosją osiągnął 190 mld dol., zaś między styczniem, a wrześniem tego roku wzrósł o 29,5% do łącznej kwoty 176 mld 400 mln dol.”[37]. Należy się zatem spodziewać, że do końca 2023 r. wartość wymiany handlowej przekroczyła wartość z 2022 r. Na zamieszaniu wokół eksportu ropy zyskała także Angola, która jak 21 grudnia 2023 r. wskazał portal biznes.interia.pl, „opuści stowarzyszenie producentów ropy naftowej OPEC. Kraj nie chce ograniczać wydobycia ropy naftowej. Tymczasem na cięcia naciska naftowy potentat z Bliskiego Wschodu, któremu zależy na podbiciu cen”[38]. Dla Angoli wyjście z kartelu może oznaczać większe dochody wynikające z wolumenu sprzedawanego surowca. Oznacza to szybki dopływ petrodolarów i dodatkową stabilizację gospodarki, na czym Luandzie bardzo zależy, zwłaszcza ze względu na potencjał terytorialny 1,2 mln km2. Chociaż ostatecznie szczyt w Dubaju skończył się wypracowaniem stanowiska o odejściu od paliw kopalnych, to po raz kolejny powrócił temat prawdziwych trucicieli klimatu. Według szacunków podanych 10 grudnia 2023 r. przez portal biznes.interia.pl (czyli w tydzień po zakończeniu dubajskiego szczytu) „najbogatsi ludzie na całym świecie odpowiadają za największe emisje. Według najnowszych badań najzamożniejsze 10% światowej populacji generuje aż połowę globalnych emisji dwutlenku węgla”[39]. Na przywołane wypowiedzi przedstawicieli krajów arabskich warto spojrzeć z globalnej politycznej perspektywy, a wówczas zobaczymy, jakie były przyczyny takiego, a nie innego głosowania nad rezolucją ONZ z 27 października 2023 r. Polska, podobnie jak i większość krajów UE, wstrzymała się od głosu[40]. Potwierdza to, że nie chodzi tu o brak jednoznacznych zapisów w rezolucji, lecz o realne pieniądze i wpływy. Na skutek konfliktu rosyjsko-ukraińskiego świat uzależnił się od węglowodorów z Zatoki Perskiej, a dodatkowo na stan braku alternatywy w zaopatrzeniu i nadchodzącą zimę nałożył się kryzys izraelsko-arabski, będący przyczyną tej dyskusji w ONZ. Dla Warszawy sytuacja jest dodatkowo trudna, gdyż Saudi-Aramco posiada 1/3 udziałów w strategicznie istotnej dla gospodarki Rafinerii Gdańskiej[41]. Z kolei Belgowie i Katarczycy zainwestują 600 mln euro w rozbudowę terminala kontenerowego w Świnoujściu[42]. Zaangażowanie kapitału katarskiego mogło wpłynąć na zakończenie protestów prawnych formułowanych przez administrację i mieszkańców Meklemburgii-Pomorza Przedniego. Z kolei dla takich krajów jak Francja, czy Niemcy – konfrontowanie się ze światem arabskim oznacza eskalację protestów ulicznych i może mieć wpływ na wzrost notowań Frontu Narodowego, czy prawicowej Alternatywy dla Niemiec (AfD), co w świetle zaplanowanych na czerwiec 2024 r. wyborów do Parlamentu Europejskiego może stanowić istotny czynnik wpływu na opinię publiczną. Należy przy tym jednocześnie mieć na uwadze, że kwatera główna Hamasu (sunnickiej organizacji palestyńskiej) znajduje się w Katarze, gdzie została przeniesiona w 2012 r. z Syrii. Natomiast biura Muzułmańskiego Ruchu Oporu rozmieszczone były właśnie w Arabii Saudyjskiej, ale także w Jordanii i Iranie. Można się dodatkowo spodziewać, że po zabiciu przez siły specjalne wiceszefa Hamasu, Izraela Salaha al-Aruriego, Hezbollah (organizacja radykalnych szyitów), mający siedzibę w Libanie, zyskał pretekst do zemsty – o czym 4 stycznia 2024 pisał portal wyborcza.pl[43]. Na razie jednak nie doszło do oficjalnego połącznia sił arabskich organizacji terrorystycznych, chociaż jak już 23 października 2023 r. podał portal onet.pl, „sytuacja na Bliskim Wschodzie może doprowadzić do nasilenia się ataków islamskich grup ekstremistycznych także na Zachodzie – tym bardziej że Al-Kaida i Państwo Islamskie (ISIS) wezwały do tego swoich zwolenników”[44].

Podsumowanie

Rozwój gospodarczy oparty o paradygmat nieustannego wzrostu oraz powiązanie z nim działania polegające na wywoływaniu sztucznych potrzeb powodują szereg tragedii ludzkich. Jedną z nich jest pogłębianie się rozwarstwienia finansowego, gdyż już 2020 r. menagerowie zarabiali 6000 razy więcej niż średnie uposażenie w danym przedsiębiorstwie[45], a co dopiero mówić o kopaniu kobaltu za 1 USD dziennie. Z tej perspektywy patrząc łatwiej można zrozumieć António Guterresa – sekretarza generalnego ONZ, który w 2018 r. stwierdził, „że ponad 40% wszystkich konfliktów wewnętrznych na świecie po II wojnie światowej wybuchło z powodu walki o surowce naturalne. Ponadto od 1990 r. 75% wojen domowych w Afryce było finansowanych z pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży zasobów naturalnych, często wydobywanych w sposób nielegalny”[46]. Warto pamiętać, że przygoda ludzkości z panelami solarnymi i elektromobilnością zaczęła się już pod koniec lat 60. XX w. Starsi Czytelnicy pamiętają z pewnością Łunochod – czyli bezzałogowy akumulatorowy pojazd księżycowy zasilany bateriami słonecznymi, wysłany na Księżyc przez ZSRR w 1970 r. Można zatem powiedzieć, że już od blisko pół wieku udoskonalamy tę technologię. Kto wówczas myślał o przejmowaniu złóż litu, kobaltu, czy przemysłowym pozyskiwaniu innych metali rzadkich? Stąd właśnie taki tytuł nadaliśmy tej analizie: Surowce to wiecej niż pieniądze czy polityka – to przyszłość.

Przypisy:

  1. https://businessinsider.com.pl/biznes/oto-prawdziwy-cl-wizyty-macrona-w-chinach-francuskie-firmy-zacieraja-rece/c5fj48p, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  2. https://www.rp.pl/polityka/art39129441-sojusz-dyktatorow-panstw-antyfrancuskich, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  3. https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/era-globalnej-dominacji-chin-dobiegla-konca-to-juz-oficjalne/4ylgy6q, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  4. https://www.onet.pl/informacje/onetwiadomosci/tak-przywitano-aleksandra-lukaszenke-w-afryce-czerwony-dywan-tance-i-kwiaty/zt25g43,79cfc278, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  5. https://www.fxmag.pl/artykul/cena-metalu-runela-o-82-to-nie-koniec-prognozy-ekspertow-2024, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  6. https://www.wnp.pl/hutnictwo/najgorszy-metal-na-swiecie-w-nowym-roku-da-sie-we-znaki-inwestorom,790751.html, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  7. https://businessinsider.com.pl/gospodarka/zalamanie-inwestycji-w-chinach-zagraniczne-firmy-wyprowadzaja-zyski/wm4tl8t, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  8. https://comparic.pl/kurs-tego-metalu-ma-szanse-w-2024-pobic-historyczne-szczyty-analityk-wylicza-powody/, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  9. https://www.bankier.pl/wiadomosc/Miedz-drozeje-ale-rynki-przygotowuja-sie-w-tym-roku-na-spowolnienie-gospodarcze-8672133.html
  10. https://biznes.interia.pl/gieldy/aktualnosci/news-surowce-w-2024-roku-oze-i-motoryzacja-moga-podbic-ceny-miedz,nId,7250785#google_vignette, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  11. https://www.wnp.pl/hutnictwo/poszukiwane-na-calym-swiecie-surowce-moga-byc-w-polsce,790654.html, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  12. https://www.tygodnik-rolniczy.pl/wiadomosci-rolnicze/rolnictwo-w-ue/protesty-rolnikow-we-francji-tony-obornika-przed-fastfoodami-dosc-importu-miesa-naszym-kosztem-2497719, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  13. https://www.e-sadownictwo.pl/wiadomosci/z-kraju/13512-dlaczego-masowe-protesty-sa-mozliwe-w-niemczech-holandii-czy-francji-ale-nie-w-polsce, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  14. https://www.rp.pl/polityka/art39671391-niemcy-rolnicy-paralizuja-kraj-w-protescie-przeciwko-cieciom, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  15. https://www.bankier.pl/wiadomosc/Francuzi-dostana-wieksze-doplaty-do-elektrykow-Kwota-robi-wrazenie-8424005.html, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  16. https://globenergia.pl/francja-nie-chce-chinskich-samochodow-elektrycznych-czy-starania-rzadu-przyniosa-skutek/, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  17. https://obserwatorgospodarczy.pl/2023/05/05/jakie-sa-najwieksze-firmy-na-swiecie-ktore-warte-sa-najwiecej-ranking/, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  18. https://autokult.pl/parlament-europejski-poparl-lzejsze-normy-emisji-spalin-znamy-nowe-daty,6951644560751552a, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  19. https://www.auto-swiat.pl/wiadomosci/aktualnosci/statek-felicity-ace-z-samochodami-juz-nie-plonie-na-poklad-weszli-ratownicy/55mvhmd, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  20. https://moto.rp.pl/tu-i-teraz/art36046641-wraz-ze-statkiem-felicity-ace-na-dno-poszly-wyjatkowe-samochody-pelna-lista, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  21. https://www.forum-ekonomiczne.pl/publication/uwaga-niebezpieczny-zakret/, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  22. https://www.auto-swiat.pl/wiadomosci/aktualnosci/zakaz-wjazdu-autami-elektrycznymi-i-hybrydowymi-na-promy-pierwszy-przewoznik-zakazuje/y0dzqdg, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  23. https://wyborcza.biz/biznes/7,156481,30389247,volkswagen-wstrzymal-produkcje-aut-na-prad-nowe-problemy-niemieckiego.html?disableRedirects=true dostęp 11 stycznia 2024 r.
  24. https://e.autokult.pl/niepewna-przyszlosc-hybryd-plug-in-o-wszystkim-zdecyduja-doplaty,6961796649081600a, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  25. https://polskieradio24.pl/42/273/artykul/3308360,paradoks-litu-wydobycie-surowca-niezbednego-dla-zielonej-energetyki-szkodzi-przyrodzie, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  26. https://www.wnp.pl/hutnictwo/niewolnictwo-kongo-i-wielkie-kontrowersje-wokol-kobaltu-a-w-tle-chinczycy,633863.html, dostęp 11 stycznia 2024 r.; https://www.obserwatorfinansowy.pl/bez-kategorii/rotator/walka-o-metale-ziem-rzadkich/, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  27. Guillaume P., „Wojna o metale rzadkie. Ukryte oblicze transformacji energetycznej i cyfrowej”, Kogut, 2020.
  28. https://elektrowoz.pl/auta/konstruktor-silnikow-spalinowych-fritz-indra-im-mniej-elektrykow-zastapi-auta-spalinowe-tym-lepiej-dla-srodowiska/, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  29. https://www.dw.com/pl/prasa-o-premii-za-e-samochody-zniszczone-zaufanie/a-67750665, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  30. https://www.green-zones.eu/pl/blog-news/szwecja-wstrzymuje-doplaty-do-samochodow-elektrycznych, dostęp 11 stycznia 2024 r.; https://elektromobilni.pl/norwegia-zegna-sie-z-konwencjonalnym-volkswagenem/, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  31. https://e.autokult.pl/volkswagen-oglosil-przelom-w-bateriach-szybkie-ladowanie-duza-trwalosc,6981046359681536a, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  32. https://www.wnp.pl/motoryzacja/polskie-auta-elektryczne-na-rozdrozu,789949.html, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  33. https://noizz.pl/ekologia/prezes-cop28-twierdzi-ze-odejscie-od-paliw-kopalnych-zaprowadzi-ludzkosc-z-powrotem/kxmz1de, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  34. https://biznesalert.pl/opec-kartel-naftowy-sprzeciw-szczyt-klimatyczny-cop28-sabotaz/, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  35. https://www.wnp.pl/rynki-zagraniczne/cop28-francuska-minister-wsciekla-na-opec,783567.html, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  36. https://businessinsider.com.pl/gielda/wiadomosci/rosja-zarobila-wiecej-na-eksporcie-ropy-w-pazdzierniku-niz-w-jakimkolwiek-miesiacu/bf0njdv, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  37. https://www.onet.pl/informacje/onetwiadomosci/obroty-handlowe-rosji-z-chinami-przewyzsza-nawet-rzadowe-prognozy/619ke2l,79cfc278, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  38. https://biznes.interia.pl/gieldy/aktualnosci/news-afrykanski-kraj-opuszcza-opec-nie-chce-zmniejszac-wydobycia,nId,7223290#utm_source=paste&utm_medium=paste&utm_campaign=firefox, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  39. https://biznes.interia.pl/gospodarka/news-na-swiecie-srodowisko-truja-glownie-najbogatsi-w-polsce-jest,nId,7197776#utm_source=paste&utm_medium=paste&utm_campaign=firefox, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  40. https://www.pap.pl/aktualnosci/zgromadzenie-ogolne-onz-wzywa-do-humanitarnego-rozejmu-w-strefie-gazy, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  41. https://tvn24.pl/polska/saudi-aramco-przejelo-13-rafinerii-gdanskiej-kiedy-byla-ustalona-cena-czyzewski-koniec-2020-roku-6841252, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  42. https://www.wnp.pl/logistyka/niemcy-juz-nie-blokuja-polskiego-terminala-belgowie-i-katarczycy-zainwestuja-600-mln-euro,762899.html, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  43. https://wyborcza.pl/7,75399,30562573,iran-i-hezbollah-dostaly-pretekst-zeby-pojsc-na-wojne-z-izraelem.html, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  44. https://wiadomosci.onet.pl/swiat/al-kaida-grozi-zamachami-terrorysci-nasza-sila-lezy-w-dzihadzie-analiza/0n6lght, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  45. https://wyborcza.biz/biznes/7,159911,26542211,srednio-700-tys-zl-rocznie-ile-zarabia-sie-w-najwiekszych.html, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  46. https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwiz4ObqmtWDAxVoQPEDHUBPD8MQFnoECBgQAQ&url=https%3A%2F%2Fzpe.gov.pl%2Fpdf%2FPXAAR2Q3R&usg=AOvVaw1RM6pC0IF1aID9s5xHa4Nn&opi=89978449, dostęp 11 stycznia 2024 r.
  47. Pełnomocnik ds. informacji niejawnych, analityk, politolog, historyk, dziennikarz, absolwent studiów MBA, wykładowca, współpracownik AWSB, ekspert Platformy Przemysłu Przyszłości, panelista i moderator Forum Ekonomicznego, członek Rady Naukowej Polskiego Klubu Ekologicznego – Kraków oraz krakowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Autor ponad 440 opracowań merytorycznych wykorzystywanych przez władze Uniwersytetu Rolniczego oraz wykonywanych na zlecenie jednostek centralnych i samorządowych.
  48. Absolwent V Liceum Ogólnokształcącego im. Augusta Witkowskiego w Krakowie, uczestnik Europejskiego Kongresu Samorządów, praktykant w Instytucie Studiów Wschodnich – odpowiedzialny za przygotowanie i koordynację działań na XXXI i XXXII Forum Ekonomicznym w Karpaczu oraz I Forum Ochrony Zdrowia w Wąsowie, uczestnik programu Queen Hedwig Academy 2021.

Autorzy:

Dr Szymon Sikorski, Asystent Rektora, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie [47]
Aleksander Sikorski, Student, Wojskowa Akademia Techniczna im. Jana Dąbrowskiego w Warszawie[48]

Artykuł ukazał się w wydaniu 1/2024 „Nowa Energia”

Tagi

Działy

Reklama