Energetyka jądrowa to ważny kierunek zmian w polskiej energetyce. Dzięki elektrowniom jądrowym produkcja energii będzie tańsza niż z węgla i pozwoli na poważne zredukowanie emisji gazów cieplarnianych. Czy jej działanie jest bezpieczne dla sąsiadujących z nią ludzi i środowiska? Jak wybiera się jej lokalizację? Czy elektrownie wykorzystujące małe reaktory modułowe (SMR) można budować bliżej ludzi? Odpowiadamy na te i inne nurtujące pytania.
– W polskim miksie energetycznym jest miejsce na energetykę jądrową, która jest stabilnym, bezpiecznym i bezemisyjnym źródłem energii, potrzebnym zwłaszcza dziś, gdy odchodzimy od węgla – mówi nam Maciej Bando, Podsekretarz Stanu, Pełnomocnik Rządu ds. Strategicznej Infrastruktury Energetycznej.
- energetyka jądrowa stanowi ok. 10% całkowitej produkcji energii elektrycznej na świecie – są jednak kraje, gdzie ten udział jest kilkukrotnie wyższy[1], np. we Francji 62,6%, Słowacji 52,3%, Finlandii 35%;
- elektrownie jądrowe w Europie to 700 milionów ton dwutlenku węgla (CO2) mniej – to tyle co roku emitują wszystkie samochody w UE;
- energia jądrowa w Polsce uzupełni moce pozyskiwane z odnawialnych źródeł energii (np. słońce, wiatr) i zapewni bezpieczeństwo krajowego systemu elektroenergetycznego;
- wesprze działania operatora przesyłowego w celu stabilizacji systemu i zapewni ciągłość dostaw energii;
- uniezależni Polskę od wysokoemisyjnych surowców energetycznych;
- bezpieczeństwo działania elektrowni jądrowych jest ściśle regulowane oraz nadzorowane przez organy państwa, w tym dozoru jądrowego[2];
- zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom i środowisku, sąsiadującym z elektrownią jądrową, jest nadrzędne wobec innych aspektów jej działania.
Czy mam się czego obawiać mieszkając blisko elektrowni jądrowej?
Podstawową zasadą funkcjonowania elektrowni jądrowej jest priorytet bezpieczeństwa. To oznacza, że elektrownia jądrowa nie tylko musi spełniać rygorystyczne standardy oraz przepisy polskiego i międzynarodowego prawa, ale też zapewniać bezpieczeństwo jej funkcjonowania poprzez zastosowanie systemów i barier bezpieczeństwa. Niezawodność ich jest bardzo wysoka, a prawdopodobieństwo ich jednoczesnego uszkodzenia znikome, dzięki czemu nie musimy obawiać się o swoje bezpieczeństwo. Niemniej jednak, wiele uwagi poświęca się analizom reaktorów jądrowych, zarówno tych pracujących, jak i dopiero projektowanych, by nieustannie podnosić ich poziom bezpieczeństwa.
Fakty:
- Przez 60 lat działania elektrowni jądrowych były tylko dwa przypadki poważnych awarii(nie doszło do wybuchu jądrowego) – w Czarnobylu i Fukushimie. Awaria w Czarnobylu wynikała z przeprowadzenia niebezpiecznego eksperymentu w elektrowni o niebezpiecznej konstrukcji, której nie stosowano nigdzie poza Związkiem Radzieckim. W Fukushimie przyczyną bezpośrednią było tsunami, wywołane przez największe w dziejach Japonii trzęsienie ziemi, a przyczyną pierwotną brak niezależnego dozoru jądrowego i słabe przepisy, których właściciel EJ nie musiał przestrzegać.
Jak jest zabezpieczona elektrownia jądrowa?
Fundamentalną koncepcją zapewnienia bezpieczeństwa elektrowni jądrowych jest tzw. “ochrona w głąb”, czyli sekwencja poziomów bezpieczeństwa. Zgodnie z nią, jeśli jakiś poziom (układ) bezpieczeństwa zawiedzie mamy następny, który ograniczy lub złagodzi skutki takiej sytuacji, tj. nie dopuści do powstania zagrożenia poza terenem elektrowni (dla ludzi i środowiska). Prawidłowe funkcjonowanie systemów bezpieczeństwa zapewnione jest też poprzez rozmieszczenie urządzeń w różnych częściach elektrowni oraz ich odseparowanie barierami fizycznymi, tak aby uszkodzenie w jednej części budynku nie powodowało zagrożenia w całym obiekcie.
Przedostawaniu się substancji promieniotwórczych z elektrowni jądrowej do otoczenia zapobiega system czterech następujących kolejno barier fizycznych: pierwsza z nich – pastylki paliwowe – zatrzymuje ok. 99% aktywności radioaktywnych produktów rozszczepienia, a ostatnia[3], widoczna z zewnątrz – obudowa bezpieczeństwa reaktora – wytrzymuje wysokie ciśnienie jakie może powstać w jej wnętrzu w razie awarii (ma ponad 1,5 m grubości), chroniąc otoczenie elektrowni przed niekontrolowanym uwolnieniem substancji promieniotwórczych. Ponadto chroni elektrownię przed skutkami zdarzeń zewnętrznych – np. atakiem terrorystycznym lub uderzeniem samolotu.
Wprowadza się także systemy pasywne. Zapewniają one chłodzenie rdzenia reaktora lub schładzanie stopionego rdzenia i obudowy bezpieczeństwa w razie ciężkiej awarii, nawet w przypadku braku zasilania energią elektryczną.
Fakty:
- W konstrukcji reaktora w Czarnobylu i wyszkoleniu pracowników popełniono krytyczne błędy. Zrezygnowano z obudowy bezpieczeństwa, która w razie awarii zapobiega uwolnieniu produktów rozszczepienia do otoczenia – co jest na całym świecie nieakceptowalne. Nie przestrzegano też obowiązujących procedur, standardów bezpieczeństwa wymaganych w elektrowniach jądrowych.
Czy są emitowane jakieś izotopy promieniotwórcze do atmosfery podczas pracy elektrowni jądrowej?
Podczas normalnej pracy elektrowni jądrowej do otoczenia emitowane są niewielkie ilości substancji promieniotwórczych w postaci gazowej (głównie gazy szlachetne – argon, krypton, ksenon – a więc obojętne chemicznie) i ciekłej, nie mające istotnego wpływu na środowisko. Substancje te pochodzą z układów przewietrzania i wentylacji pomieszczeń elektrowni oraz systemów oczyszczania ciekłych odpadów promieniotwórczych.
Emisje te są ściśle monitorowane, zarówno przez samą elektrownię, jak również przez wyznaczone organy dozoru. W większości przypadków krajowy dozór jądrowy wyznacza przynajmniej dwie, niezależne od elektrowni, instytucje kontrolujące i monitorujące poziom emisji zanieczyszczeń oraz skażenia w środowisku. Badania próbek gleby, wody i powietrza, a także żywności, prowadzone są w promieniu do 30 km od elektrowni.
Wyniki programów monitoringowych prowadzonych w ubiegłych latach wokół obiektów jądrowych na terenie Polski (są zlokalizowane w Narodowym Centrum Badań Jądrowych w Świerku – reaktor MARIA, EWA i przechowalniki wypalonego paliwa) pokazują, że zarówno środowisko, żywność, jak i woda pitna są bezpieczne dla ogółu ludności.
Fakty:
- Roczna dawka, jaką otrzymuje człowiek ze źródeł naturalnych, wynosi ok. 2,5 mSv, a obecność elektrowni jądrowych zwiększa tę dawkę średnio na Ziemi zaledwie o 0,001 mSv.
- Dawka promieniowania podczas jednego lotu Warszawa – Chicago jest 40 razy większa od tej z elektrowni jądrowej przez cały rok.
Jak sprawdzić, czy elektrownia jądrowa wpływa na zbiory np. zbóż, warzyw, czy mleka?
Na terenie Polski jest stały monitoring mocy dawki promieniowania gamma oraz pomiarów zawartości izotopów promieniotwórczych w środowisku i produktach spożywczych, prowadzony przez Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki (PAA). System stałego monitoringu pozwala na bieżące śledzenie sytuacji radiacyjnej na terenie kraju oraz wczesne wykrywanie potencjalnych zagrożeń. Dostępny jest na stronie internetowej PAA. Z kolei, pomiary aktywności izotopów promieniotwórczych w produktach rolno-spożywczych wykonywane są przez stacje sanitarno-epidemiologiczne[4].
Dlaczego akurat w tym miejscu powstaje elektrownia?
Lokalizacja elektrowni jądrowej warunkowana jest wieloma czynnikami: dogodnym ukształtowaniem terenu, dostępnością wody do chłodzenia, odległością od obszarów zamieszkałych, brakiem przyrodniczych i krajobrazowych obiektów chronionych, istniejącą infrastrukturą transportową i energetyczną.
[1] Źródło Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA), stan na 30.05.2023 r.
[2] Wykonywanie zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej kraju jest w kompetencji Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki.
[3] Druga bariera to koszulka elementu paliwowego – w reaktorach chłodzonych wodą jest to rurka wykonana ze stopu cyrkonowego, wewnątrz której znajdują się pastylki paliwowe, a trzecia to granica ciśnieniowa układu chłodzenia reaktora.
[4] Bezpieczne limity są określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wartości poziomów interwencyjnych dla poszczególnych rodzajów działań interwencyjnych oraz kryteriów odwołania tych działań.
Źródło: Ministerstwo Klimatu i Środowiska
