14 grudnia 2023 r. Rada Europejska podjęła decyzję o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Ukrainą. W nadchodzących miesiącach i latach Ukraina będzie musiała wykonać żmudną, techniczną pracę związaną z wdrażaniem przepisów UE. Dotyczy to również sektora energetycznego. W mapie drogowej przygotowanej w ramach projektu Green Deal Ukraïna, w którym Forum Energii jest partnerem, identyfikujemy najpilniejsze obszary reform energetycznych i klimatycznych dotyczących Ukrainy i przyglądamy się bliżej temu, jak będą wyglądać negocjacje akcesyjne.
Mapa drogowa jest żywym dokumentem, który będzie aktualizowany co roku. Wszystkie opinie i komentarze sprawią, że będzie on lepszy. Pierwsza edycja skupia się na kwestiach zasadniczych: jak przebiega proces przystąpienia do UE w ogóle, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień energii i klimatu? Kim są aktorzy biorący udział w procesie akcesyjnym? Jakie tematy będą istotne w 2024 r.? Kolejne edycje raportu będą skupiać się na tym, co musi się wydarzyć rok po roku oraz jak Ukraina może funkcjonować jako państwo kandydujące do przystąpienia do UE.
Oto wybrane rekomendacje Mapy Drogowej:
- Opracowanie ustawy klimatycznej dla Ukrainy i spójnego podejścia do ETS (do października 2024 r.)
Ministerstwo Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych Ukrainy przedstawiło w 2021 roku plan działania, zgodnie z którym ustawa klimatyczna powinna zostać opracowana w pierwszym kwartale 2025 roku. Zaleca się, aby Ukraina kontynuowała i zintensyfikowała wysiłki oraz opracowała ramową ustawę klimatyczną, której pierwszy projekt zostanie skonsultowany w październiku 2024 r. Ustawa klimatyczna musi być spójna z Krajowym planem na rzecz energii i klimatu (KPEiK) i informować o kolejnym NDC (ang. Nationally Determined Contribution).
- Opracowanie KPEiK spójnego ze strategią energetyczną do 2050 r. i przyszłym prawem klimatycznym (do czerwca 2024 r.).
KPEiK jest centralnym dokumentem określającym strategię energetyczną i klimatyczną Ukrainy do 2030 r. i musi zostać przedłożony Wspólnocie Energetycznej latem 2024 roku. W tym celu ukraiński rząd i przedsiębiorstwa państwowe powinny dostarczyć niezbędne dokumenty i dane.
- Rozwój Ukrainy jako integralnej części regionalnego i unijnego rynku energii elektrycznej (2024)
Zaleca się, aby w 2024 r. zwrócić szczególną uwagę decentralizację energetyki i wzmocnienie pozycji konsumentów, a także na integrację rynku regionalnego i europejskiego. Clean Energy Package, który Ukraina obecnie wdraża, zawiera najważniejsze postanowienia w tym zakresie. Kluczowym punktem na rynku energii w Ukrainie pozostaje stopniowe wprowadzanie cen energii odzwierciedlających koszty, wraz z ukierunkowanymi działaniami na rzecz wsparcia wrażliwych konsumentów. W połączeniu z niezależnością i przejrzystością organu regulacyjnego, ceny kreowane na zasadach rynkowych stanowią podstawę dla inwestorów zainteresowanych wejściem na ukraiński rynek.
- Sfinalizowanie ram inwestycyjnych w zakresie odnawialnych źródeł energii (do czerwca 2024 r.)
Choć potencjał odnawialnych źródeł energii w Ukrainie jest wysoki, inwestorzy już przed rosyjską inwazją na pełną skalę zmagali się z zatorami w płatnościach za odnawialną energię spowodowanymi dysfunkcyjnym mechanizmem wsparcia.
W celu przyciągnięcia nowych inwestycji, Ukraina przyjęła w lipcu 2023 r. tzw. ustawę o zielonej transformacji, która wprowadziła rynkowe systemy wsparcia dla OZE, m. in.: aukcje w ramach kontraktów różnicowych, korporacyjne umowy PPA, gwarancje pochodzenia energii elektrycznej z OZE i model rozliczeń netto (net-billing). Opracowano również ramy prawne dla biometanu, w tym gwarancje pochodzenia. Inicjatywy te muszą jednak zostać skutecznie wdrożone poprzez przyjęcie stosownych rozporządzeń.
Mimo rosyjskiej inwazji, w Ukrainie uruchomiono trzy nowe farmy wiatrowe o mocy 184 MW, a także pierwszą biometanownię podłączoną do sieci gazowej. Odciążenie inwestycji w czasie wojny powinno być realizowane poprzez gwarancje państw członkowskich i instytucji międzynarodowych, w tym UE. Reformy rynkowe w dziedzinie OZE i potencjalne projekty powinny zostać zaprezentowane na konferencji Ukraine Recovery Conference 2024. Rozwój odnawialnych źródeł energii zwiększa bezpieczeństwo energetyczne kraju, wspiera zdecentralizowane rozwiązania i przybliża Ukrainę do pożądanej roli hubu czystej energii w Europie.
O Green Deal Ukraïna
Forum Energii jest strategicznym partnerem projektu Green Deal Ukraïna. Jego celem jest wspieranie Ukrainy na drodze do członkostwa w Unii Europejskiej w obszarze energii i klimatu oraz stworzenie niezależnego ukraińskiego think-tanku specjalizującego się w transformacji energetycznej. Unikalną cechą GDU jest jego międzynarodowe, polsko-niemiecko-ukraińskie podejście. Inicjatorem projektu jest Helmholtz Zentrum Berlin. Partnerami w Ukrainie są lokalne think-tanki DiXi Group i EcoAction. Forum Energii jest zaangażowane w projekt jako niezależny polski partner.
Autorzy opracowania: Susanne Nies, liderka projektu Green Deal Ukraїna project, Helmholtz-Zentrum; Olha Bondarenko, Green Deal Ukraina project, Helmholtz-Zentrum; Maciej Zaniewicz, Forum Energii
Źródło: Forum Energii
