Stanowisko Polskiego Komitetu Energii Elektrycznej w kwestii projektu Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego oraz Rady w sprawie ustanowienia ram zapewnienia bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych oraz zmiany rozporządzeń (UE) 168/2013, (UE) 2018/858, 2018/1724 i (UE) 2019/1020
PKEE z zadowoleniem przyjmuje projekt propozycji mającej na celu zmniejszenie zależności i dywersyfikację importu surowców strategicznych. Uważamy, że propozycja ta wzmacnia autonomię w kwestii dostaw kluczowych surowców na terenie UE dla technologii o zerowej emisji netto. Jeśli rozporządzenie to zostanie właściwie przeprocedowane, może doprowadzić do zwiększenia produkcji na terenie UE, ograniczając tym samym wytwarzanie na terenie innych krajów, w tym Chin.
Propozycja Komisji, dotycząca utrzymania statusu surowców krytycznych dla węgla koksującego i miedzi oraz dodatkowo statusu miedzi jako surowca strategicznego, ma kluczowe znaczenie. Surowce te są niezbędnymi komponentami do produkcji stali, przez co są wykorzystywane w wielu strategicznych sektorach gospodarki, w tym w produkcji turbin wiatrowych, paneli słonecznych i elektrowni jądrowych. Ujęcie ich na liście przyczyni się do udanego przejścia na zieloną energię poprzez zmniejszenie śladu węglowego. Zwłaszcza, że Polska jest czołowym producentem tych surowców na terenie UE. Niemniej jednak, dalszemu wydobyciu węgla koksującego nie powinny zagrażać ograniczenia nałożone przez proponowane przez Komisję rozporządzenie w sprawie redukcji emisji metanu. Kompromisowy tekst uzgodniony przez Parlament Europejski 9 maja, który modyfikuje propozycję Komisji dotyczącą emisji z kopalń i tym samym zwalnia węgiel koksujący z przepisów dotyczących odmetanowania, stanowi krok we właściwym kierunku. Popieramy również wniosek Komisji dotyczący utrzymania statusu surowców krytycznych dla ciężkich i lekkich pierwiastków ziem rzadkich. Chcielibyśmy zwrócić uwagę, że Chiny dominują w łańcuchu dostaw metali ziem rzadkich – pierwiastków, które odgrywają kluczową rolę w rozwoju nowych gałęzi przemysłu i są niezbędne do zielonej transformacji. Dlatego nie powinniśmy stwarzać zagrożenia dla globalnych łańcuchów dostaw pierwiastków ziem rzadkich i szybko przełamać dominację Chin w tej kwestii. Państwa członkowskie UE muszą zachować ostrożność, by nie uzależnić się od innych krajów w zakresie surowców, jak to miało miejsce w przeszłości w przypadku dostaw gazu ziemnego z Rosji.
Przejście z paliw kopalnych na technologię czystej energii wymaga wydobywania większej ilości surowców na terenie UE. Dlatego konieczny jest bezpieczny i zrównoważony dostęp do surowców krytycznych i strategicznych. PKEE dostrzega obawy związane ze skutecznością Rozporządzenia w sprawie surowców krytycznych oraz tego, czy bez zapewnienia adekwatnego finansowania ryzyko związane z ucieczką inwestycji zostanie odpowiednio zaadresowane. Dostrzegamy potencjał proponowanego rozporządzenia w zwiększaniu liczby projektów wydobywczych, przetwórczych i recyklingowych w Europie. Jednak przerzucanie odpowiedzialności finansowej również na istniejące już instrumenty i programy państw członkowskich może skutkować nieuczciwą konkurencją między poszczególnymi krajami. Niektóre państwa członkowskie mogą bowiem udzielić przedsiębiorstwom większej pomocy niż pozostałe, co doprowadzi do fragmentacji rynku. Rozporządzenie ma na celu przywrócenie uczciwej konkurencji między wszystkimi przedsiębiorstwami działającymi na wspólnotowym rynku wewnętrznym oraz zagwarantowanie równego dostępu do finansowania Projektów Strategicznych. Inwestorzy i producenci również potrzebują stabilności. Dlatego wzywamy decydentów do zapewnienia bezpośredniego wsparcia finansowego również na szczeblu UE poprzez wprowadzenie specjalnego unijnego funduszu inwestycyjnego przeznaczonego na Projekty Strategiczne dla zapewnienia takich samych warunków działania.
Ponadto, w celu zapewnienia właściwego zarządzania ryzykiem, duże firmy wytwarzające strategiczne technologie przy użyciu surowców strategicznych co dwa lata powinny przeprowadzać audyty swoich łańcuchów dostaw. W związku z tym, zdecydowanie wzywamy instytucje współtworzące prawo do doprecyzowania przepisów art. 23.3. Członkowie PKEE zwracają bowiem uwagę na fakt, że ogólne wnioski dotyczące struktury dostaw surowców krytycznych (wyniki audytu) producentów technologii (nie stanowiące tajemnicy przedsiębiorstwa) mogą zostać na wniosek przedstawione ich partnerom biznesowym/inwestorom.
Źródło: Polski Komitet Energii Elektrycznej
