Ze względu na obecną wyjątkową sytuację geopolityczną oraz trwający już okres grzewczy, obawy dotyczące poziomu i stabilności cen ciepła budzą emocje wśród wszystkich uczestników rynku. Ponieważ Prezes Urzędu Regulacji Energetyki odgrywa na rynku ciepłowniczym znaczącą rolę, wyjaśniamy jaki jest zakres kompetencji przyznanych regulatorowi przez ustawodawcę w tym obszarze.
W Polsce taryfowaniu podlega blisko 400 koncesjonowanych przedsiębiorstw ciepłowniczych, a taryfy dla poszczególnych przedsiębiorstw obowiązują w różnych okresach – stąd ich zatwierdzanie to proces ciągły, rozłożony na cały rok (a nie np. jak na rynku energii pod koniec roku na nowy rok kalendarzowy). URE wydaje zatem decyzje taryfowe dla przedsiębiorstw ciepłowniczych na bieżąco, w odpowiedzi na wpływające do Urzędu wnioski taryfowe przygotowywane przez przedsiębiorstwa.
Warto również podkreślić, że rynek ciepła w naszym kraju jest silnie zróżnicowany – przedsiębiorstwa różnią się znacząco m.in. pod względem wielkości, infrastruktury wytwórczej, sieciowej i ich stanu czy charakterystyki odbiorców.
Regulacja oparta o koszty uzasadnione
Na polskim rynku ciepła działa łącznie 379 podmiotów. Pod względem ilości źródeł, dominują ciepłownie – jest ich 246 (co stanowi 64,9 proc.). Jednak wytwarzają one tylko ok. 37 proc. ciepła ogółem.
Rys. 1. Produkcja ciepła przez ciepłownie i elektrociepłownie
Koncesjonowane przedsiębiorstwa wytwarzające ciepło, jak i zajmujące się jego przesyłaniem i dystrybucją są zobligowane, by ceny i stawki opłat proponowane odbiorcom przedstawiać w postaci taryf, które zatwierdza Prezes Urzędu Regulacji Energetyki. Kalkulują więc swoje przychody i na tej podstawie konstruują taryfy przedstawiane regulatorowi. Regulator prowadząc postępowania administracyjne analizuje koszty dostarczania ciepła do odbiorców bazując na obowiązujących przepisach prawa oraz informacjach przedstawionych przez wnioskodawców, dotyczących m.in. realizacji remontów, zakresu przeprowadzonych inwestycji, w tym modernizacji źródeł i sieci ciepłowniczych oraz szeregu innych danych mających wpływ na wysokość cen i stawek opłat w taryfie.
– To od przedsiębiorstw zależy, czy i kiedy złożą regulatorowi wnioski o zmianę taryf. Od przedsiębiorców zależy także przedstawiony w tych wnioskach poziom kosztów przyjmowanych do kalkulacji taryf – zwraca uwagę Rafał Gawin, Prezes URE.
Prezes URE prowadzi postępowania taryfowe badając, czy wnioskowane przez przedsiębiorców taryfy spełniają wymagania określone prawem i przedstawiają jedynie uzasadnione koszty wraz z uzasadnioną wysokością zwrotu z kapitału zaangażowanego w wykonywaną działalność gospodarczą związaną z zaopatrzeniem w ciepło.
– Koszty uzasadnione nie są tożsame z kosztami księgowymi – tłumaczy Szef Urzędu. – W postępowaniach taryfowych zawsze kierujemy się tym, co aktualnie dzieje się w otoczeniu rynkowym oraz porównujemy koszty przedsiębiorstw o tym samym profilu działalności.
Oznacza to, że regulator, prowadząc postępowania o zatwierdzenie taryf dla ciepła, dokonuje analizy porównawczej różnych przedsiębiorstw energetycznych prowadzących taki sam rodzaj działalności gospodarczej w zakresie zaopatrzenia w ciepło.
Prezes URE prowadzi takie postępowania również w sytuacji, kiedy przedsiębiorcy zawnioskują o zmianę taryfy obowiązującej w danym roku. Z tego prawa w 2022 roku wyjątkowo często korzystali wytwórcy ciepła, argumentując swoje wnioski wzrostem kosztów zakupu węgla i gazu wykorzystywanego do produkcji ciepła oraz wzrostem kosztów związanych z zakupem uprawnień do emisji CO2.
Odmowa zatwierdzenia nowej taryfy bądź zmiany taryfy ma miejsce w przypadku, gdy w ocenie regulatora koszty przedstawione przez przedsiębiorstwo we wniosku taryfowym nie są uzasadnione lub gdy przedstawiona do zatwierdzenia taryfa została przez przedsiębiorstwo skalkulowana niezgodnie z zasadami i wymogami określonymi przez ustawę Prawo energetyczne i rozporządzenie taryfowe.
Regulator stoi zatem na straży procesu taryfowego dbając, by ostateczne ceny i stawki opłat płacone przez odbiorców odzwierciedlały uzasadnione koszty działalności firm ciepłowniczych wraz z uzasadnioną wysokością zwrotu z kapitału zaangażowanego w wykonywaną działalność gospodarczą związaną z zaopatrzeniem w ciepło.
Rys. 2. Przebieg procesu zatwierdzania taryf dla ciepła
Sposób uproszczony dla elektrociepłowni
Dla elektrociepłowni, które w jednym procesie technologicznym produkują jednocześnie ciepło i energię elektryczną, ustawodawca przewidział tzw. uproszczony sposób kalkulacji taryf.
Oznacza to, że przedsiębiorstwa te planują przychody ze sprzedaży ciepła przyjmowane do kalkulacji cen i stawek opłat w taryfie[1], przy uwzględnieniu:
- wskaźnika referencyjnego,
- średnich cen sprzedaży ciepła wytworzonego w należących do koncesjonowanych przedsiębiorstw jednostkach wytwórczych nie będących jednostkami kogeneracji.
Średnie ceny są publikowane przez Prezesa URE na podstawie danych pozyskiwanych corocznie od koncesjonowanych przedsiębiorstw wytwarzających ciepło.
Nowe regulacje – co oznacza i kogo będzie dotyczyć tzw. cena ciepła z rekompensatą
Od 1 października br. odbiorcy ciepła korzystają z cen ciepła ograniczonych ustawą[2], która weszła w życie 20 września, a ma na celu ograniczenie negatywnych skutków społecznych wywołanych kryzysem energetycznym i ryzyka znaczącego wzrostu ubóstwa energetycznego. Do 30 kwietnia 2023 r., tj. do końca sezonu grzewczego, wytwórcy ciepła będą mieli obowiązek stosować ograniczoną średnią cenę ciepła z rekompensatą, która nie będzie mogła być wyższa niż (netto):
- dla źródeł ciepła zasilanych gazem i olejem opałowym – 150,95 zł/GJ,
- dla pozostałych źródeł – 103,82 zł/GJ.
Niższa cena ciepła będzie miała zastosowanie do tzw. odbiorców uprawnionych, tj. tam, gdzie ciepło jest przeznaczone na cele mieszkaniowe i użyteczności publicznej.
Prezes URE nadal zatwierdza taryfy
Taryfy, które kalkulują przedsiębiorstwa, a zatwierdza po przeprowadzeniu postępowań administracyjnych Prezes URE, nadal będą zatwierdzane zgodnie z obowiązującymi przepisami.
– W tej procedurze nic się nie zmieniło. Nadal badamy koszty uzasadnione przedsiębiorstw i na tej podstawie zatwierdzamy taryfę przedsiębiorstwa na określonym poziomie – informuje Rafał Gawin, prezes URE.
Prezes URE nadal będzie więc zatwierdzał przedsiębiorstwom koncesjonowanym taryfy dla ciepła zawierające ceny ciepła i stawki opłat, które przedsiębiorstwa będą przeliczać na jednoskładnikową cenę ciepła, tj. średnią cenę wytwarzania ciepła.
Jeżeli przedsiębiorstwo w taryfie otrzyma cenę jednoskładnikową wyższą niż 150,95 zł/GJ dla źródeł ciepła zasilanych gazem i olejem opałowym lub 103,82 zł dla pozostałych źródeł, to w rozliczeniach z klientami będzie ono zobowiązane do stosowania tej właśnie ceny, a po różnicę pomiędzy ceną jednoskładnikową z taryfy a ceną „z rekompensatą” zgłosi się do Zarządcy Rozliczeń[3], który będzie wypłacał przedsiębiorcom należne środki.
Rys. 3. Schemat mechanizmu stosowania średniej ceny ciepła z rekompensatą
Warto także podkreślić, że odbiorcami ciepła od przedsiębiorstw ciepłowniczych są w dużej części wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe. I to te podmioty dzielą i rozliczają koszty ciepła dla swoich mieszkańców. Koszty ogrzewania są przeważnie płacone w formie zaliczkowej, jako jedna z części składowych czynszu.
***
Co składa się na cenę ciepła?
- ceny za zamówioną moc cieplną ‒ wyrażone w złotych za MW;
- ceny ciepła ‒ wyrażone w złotych za GJ;
- ceny nośnika ciepła – wody dostarczonej do napełniania i uzupełniania jej ubytków w instalacjach odbiorczych lub niezwróconych skroplin ‒ wyrażone odpowiednio w złotych za m3 lub za tonę.
[1] Taryfa dla ciepła dla jednostek kogeneracji.
[2] Ustawa z dnia 15 września 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw (Dz. U. z 2022 r. poz. 1967).
[3] Więcej na stronie URE: Ruszył portal służący do rejestracji wytwórców ciepła, którzy będą ubiegać się o wypłatę rekompensaty – Aktualności – Urząd Regulacji Energetyki (ure.gov.pl).
Źródło: Urząd Regulacji Energetyki
