Integracja europejskiego rynku energii elektrycznej postępuje pomimo pandemii

Jak podczas pandemii funkcjonował hurtowy rynek energii elektrycznej w Unii Europejskiej i we Wspólnocie Energetycznej^[1]? Jakie były bariery lub ograniczenia i jakie są zalecenia co do dalszych działań wspierających integrację rynków energii? Dwie europejskie organizacje: Agencja ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER) oraz Rada Europejskich Regulatorów Energii (CEER), których członkiem jest URE, opublikowały wnioski z monitoringu europejskich rynków energii elektrycznej pt. Electricity Wholesale Volume.

Jest to druga część rocznego sprawozdania z monitorowania rynku (Market Monitoring Report, MMR) przeprowadzonego w 2020 roku. W pierwszej części pt. Gas Wholesale Volume, o której pisaliśmy w sierpniu, autorzy stwierdzili, że pomimo pandemii europejski hurtowy rynek gazu notuje poprawę. Jeszcze w tym roku poznamy wnioski dotyczące funkcjonowania w tym samym okresie rynku detalicznego i ochrony konsumentów. Będzie to trzecia i ostatnia część tegorocznego Market Monitoring Report.

Integracja rynku energii elektrycznej

ACER i CEER zauważyły, że podobnie jak to miało miejsce na rynku gazu, pandemia COVID-19 również nie wywarła istotnego wpływu na postępy w integracji rynku energii w 2020 r. Państwa członkowskie kontynuowały swoje prace w tym zakresie. W szczególności postępowała integracja unijnych rynków dnia bieżącego – wolumeny wymiany w 2020 r. wzrosły o prawie 32%. W wyniku integracji rynków dnia bieżącego poziom efektywności wykorzystania międzyobszarowych zdolności przesyłowych osiągnął bardzo wysoki wynik – 87% – we wszystkich krótkoterminowych przedziałach czasowych.

Kształtowanie cen energii

W pierwszej połowie 2020 r. odnotowano spadek popytu na energię (roczny spadek o nieco ponad 4 proc. w stosunku do 2019 r.) związany z pandemią COVID-19, który miał wpływ na – obserwowane w 2020 r. – obniżenie cen energii elektrycznej. Z kolei w III kwartale, z powodu gwałtownego wzrostu cen gazu ziemnego, ceny energii zanotowały odwrotny trend: energia zdrożała o ok. 20% (od kwietnia 2021 r.)^[2].

Autorzy po raz pierwszy postanowili ocenić w sprawozdaniu MMR bariery w kształtowaniu się cen energii, a także bariery wejścia na rynek i udziału w nim nowych i małych uczestników (new and small players). W wyniku tej analizy stwierdzono, że w większości europejskich państw członkowskich istnieje 11 takich barier, aczkolwiek w różnym stopniu ograniczają one rynek.

Jako główne bariery w efektywnym kształtowaniu się cen energii, ACER i CEER wymieniły: niewystarczające międzyobszarowe zdolności przesyłowe i brak odpowiedniej płynności. Z kolei jako bariery, które mają wpływ na nowych i małych uczestników rynku wskazano:

• brak ram prawnych umożliwiających wejście i udział w różnych segmentach rynku,
• rygorystyczne wymogi, np. związane ze koniecznością spełnienia kryteriów warunkujących dopuszczenie podmiotu do uczestnictwa w rynku bilansującym w danym państwie członkowskim, jak również te, które stawiane są podmiotom zajmującym się agregacją lub chcącym skorzystać z ofert podmiotów, które takie oferty przedstawiają,
• niewystarczającą konkurencję na rynku detalicznym lub za mało skuteczne zachęty dla konsumentów do bardziej aktywnego uczestnictwa w rynku.

Zalecenia ACER i CEER

Na podstawie wniosków z monitoringu MMR w 2020 r. dotyczącego hurtowych rynków energii, ACER i CEER rekomendują:

• dalsze działania zapewniające stopniowe zwiększanie poziomu międzyobszarowych zdolności przesyłowych, który wciąż jest daleki od założonego poziomu 70%,
• usunięcie wszelkiego rodzaju ograniczeń cen hurtowych,
• przeprowadzenie przeglądu wymogów warunkujących udział w rynku bilansującym,
• ustanowienie odpowiedniego standardu niezawodności,
• przeprowadzenie rzetelnych ocen wystarczalności na szczeblu unijnym i krajowym oraz przyjęcie mechanizmów zdolności wytwórczych tylko wtedy, gdy prognozowane są problemy z wystarczalnością zasobów,
• zakończenie prac wdrożeniowych jednolitego łączenia rynków dnia bieżącego,
• pilne sfinalizowanie transpozycji dyrektywy w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej^[3].

***

• Agencja ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER, Agency for Cooperation of Energy Regulators) jest unijną agencją z siedzibą w Lublanie. Została utworzona na mocy rozporządzenia 713/2009, które wchodzi w skład tzw. trzeciego pakietu energetycznego. ACER działa od marca 2011 roku. ACER posiada m.in. uprawnienia do monitorowania rynków wewnętrznych energii elektrycznej i gazu ziemnego, a w szczególności cen energii i gazu, dostępu do sieci, w tym dostępu do energii wytworzonej z odnawialnych źródeł energii.
• Rada Europejskich Regulatorów Energii (CEER, The Council of European Energy Regulators) jest niezależnym, dobrowolnym stowarzyszeniem zrzeszającym regulatorów energetyki z krajów UE. CEER wspiera rozwój konkurencyjnego jednolitego rynku energii i gazu w Europie stanowiąc platformę współpracy oraz wymiany informacji i najlepszych praktyk pomiędzy europejskimi regulatorami. W sprawach wspólnotowej polityki energetycznej, CEER ściśle współpracuje z ACER.
• Polski regulator jest członkiem obu organizacji i aktywnie uczestniczy w ich pracach. W marcu br.  Prezes URE został wybrany na stanowisko Wiceprzewodniczącego Rady Regulatorów ACER (ACER Board of Regulators).
• Wspólnota Energetyczna (EC, Energy Community) – Wspólnota ustanowiona pomiędzy Unią Europejską i państwami trzecimi dla rozszerzenia unijnego wewnętrznego rynku energii na Europę Południowo-Wschodnią i inne obszary. Traktat ustanawiający Wspólnotę Energetyczną został podpisany w Atenach 25 października 2005 r. i wszedł w życie 1 lipca 2006 r. Strony umowy zobowiązały się do wdrożenia dorobku unijnego w dziedzinie energetyki w celu rozwinięcia adekwatnych ram regulacyjnych i liberalizacji ich rynków energii w zgodzie z dorobkiem traktatowym. Członkami Wspólnoty Energetycznej są: Unia Europejska, Albania, Bośnia i Hercegowina, Macedonia Północna, Czarnogóra, Serbia i Kosowo, Mołdawia, Gruzja i Ukraina.