URE rekomenduje jednostkom sektora finansów publicznych najlepsze sposoby na ograniczenie wydatków za prąd opracowane przez Najwyższą Izbę Kontroli.
Dzisiejsze wyzwania polityki energetyczno-klimatycznej, a także związany z nimi wzrost cen energii wymagają szukania najbardziej efektywnych sposobów zarządzania nie tylko jej produkcją, ale też świadomego i oszczędnego jej zużywania. Takie działania są niezbędne dla zapewnienia efektywności energetycznej, zabezpieczenia pracy systemu elektroenergetycznego i osiągnięcia celów klimatycznych, ale mogą również przynieść korzyści konsumentom w postaci niższych rachunków za prąd.
Regulator podejmuje szereg inicjatyw prowadzących do zwiększenia świadomości na temat funkcjonowania systemu elektroenergetycznego wśród wszystkich uczestników rynków energii, a jednym z priorytetowych obszarów działań jest edukacja odbiorców energii.
– Wychodzimy z założenia, że tylko odpowiednio poinformowany, świadomy swoich praw i obowiązków odbiorca może w pełni i bezpiecznie korzystać z oferty rynkowej oraz skutecznie dbać o własne interesy – wyjaśnia Rafał Gawin, Prezes URE.
Dlatego też Urząd Regulacji Energetyki angażuje się w działania edukacyjno-informacyjne dotyczące między innymi efektywnego korzystania z energii. Eksperci URE uczestniczyli w projekcie zakończonym przygotowaniem kalkulatora oszczędności energii, który dedykowany jest małym i średnim przedsiębiorstwom. Regularnie też staramy się podpowiadać konsumentom indywidualnym jak zmniejszać rachunki za prąd.
Duży potencjał oszczędności w sektorze publicznym
Szczególną grupą odbiorców, która ponosi znaczne wydatki na energię elektryczną, są jednostki sektora finansów publicznych. O ile podmioty takie – wydatkując środki publiczne – zwracają baczną uwagę na uzyskanie oszczędności z tytułu zakupu energii czynnej dążąc również do zmniejszenia jej zużycia, to brak jest świadomości i wiedzy odbiorców, że mogą także mieć wpływ na część rachunku płaconą za dystrybucję energii. A te wydatki stanowią 40% rachunków za energię u tego rodzaju odbiorców.
W okresie od 3 grudnia 2019 r. do 28 maja 2020 r. NIK skontrolowała sposób dokonywania zakupów energii przez jednostki sektora publicznego[1] i stwierdziła, że większość skontrolowanych jednostek nie stosowała zasady oszczędnego wydatkowania środków publicznych przy dokonywaniu zakupu usług dystrybucji energii elektrycznej.
W toku kontroli ustalono, że w badanych 22 jednostkach potencjalnie oszczędności – tylko z tytułu optymalizacji opłat w części dystrybucyjnej rachunku – mogły wynieść 10,7 mln zł. NIK oszacowała zatem, że potencjalne oszczędności[2] jednostek sektora finansów publicznych w kraju na rachunkach za dystrybucję prądu w 2019 r. mogłyby wynieść nawet ponad 115 mln zł.
NIK i URE radzą jak oszczędzać na opłatach za dystrybucję energii
Tej grupie odbiorców URE rekomenduje rozwiązania opisane przez Najwyższą Izbę Kontroli w poradniku pt. Oszczędności w wydatkach na usługi dystrybucji energii elektrycznej. Jest to opracowanie, które NIK przygotowała na podstawie wniosków z ubiegłorocznej kontroli, która dotyczyła optymalizacji kosztów energii elektrycznej w jednostkach sektora finansów publicznych. Ten dość krótki i przystępnie opracowany poradnik jest świetnym źródłem informacji pozwalającym na uzupełnienie lub pozyskanie kompleksowej wiedzy o możliwościach ograniczenia wydatków na energię elektryczną przez jednostki sektora finansów publicznych
Z poradnika mogą korzystać głównie podmioty publiczne, w których dyspozycji lub zarządzie znajdują się nieruchomości i które posiadają umowy sprzedaży i umowy o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej (lub umowy kompleksowe). Takie instytucje mogą samodzielnie podejmować działania optymalizujące koszty energii elektrycznej. Inaczej jest w przypadku instytucji wynajmujących nieruchomości niezbędne do wykonywania ich zadań. By zminimalizować wydatki na energię elektryczną, konieczna jest współpraca z zarządzającymi nieruchomościami lub ich właścicielami.
Jak optymalizować koszty ponoszone na energię elektryczną?
Podmioty publiczne, rozliczające się w grupach taryfowych C2x i B2x, mogą zaoszczędzić na wydatkach za dystrybucję energii elektrycznej poprzez:
– zamówienie mocy umownej dostosowanej do faktycznych potrzeb jednostki w poszczególnych okresach rozliczeniowych;
– zastosowanie wielostrefowej grupy taryfowej dopasowanej do zużycia energii czynnej w określonych godzinach doby;
– instalowanie układów kompensacji pozwalających na zmniejszenie zużycia energii biernej.
Jeżeli skorzystamy z wymienionych wyżej działań możemy zmniejszyć:
- opłatę za ponadumowny pobór energii biernej – poprzez kompensację energii biernej;
- opłatę sieciową – poprzez zmniejszenie mocy zamówionej;
- opłatę za przekroczenie mocy umownej – poprzez zwiększenie mocy zamówionej;
- opłatę sieciową zmienną – poprzez zmianę grupy taryfowej.
Poszczególne rodzaje opłat ustalane są w taryfach przez operatora systemu dystrybucyjnego energii elektrycznej[3] (OSD).
Kilka wskazówek przed podjęciem działań pro-oszczędnościowych:
- Warto przeprowadzić kompleksową analizę opłat ponoszonych za dystrybucję energii elektrycznej. Można to zrobić na podstawie otrzymywanych faktur za usługi dystrybucji energii elektrycznej.
- Istotną dla odbiorcy powinna być informacja na temat wykorzystania energii w poszczególnych godzinach doby. Godziny te są przyporządkowane do stref czasowych[4], co umożliwia odpowiedni dobór wielostrefowej grupy taryfowej. Informację tę można znaleźć w profilu zużycia energii czynnej, dostępnym u operatora systemu dystrybucyjnego.
- Odbiorca powinien zapoznać się z podstawowym dokumentem operatora, którym jest „Taryfa dla usług dystrybucji energii elektrycznej”[5]. Tekst dokumentu jest udostępniony na stronie internetowej operatora oraz Urzędu Regulacji Energetyki.
- Wprowadzanie zmian technologicznych podczas remontu lub modernizacji obiektów (np. instalacja oświetlenia LED, centralnego systemu UPS), prowadzi często do zwiększonych wydatków na usługi dystrybucji energii elektrycznej (np. wzrost opłat za ponadumowny pobór energii biernej, czy też opłaty sieciowej stałej związanej z większą mocą zamówioną). Najprostszym sposobem uniknięcia takiej sytuacji jest zaplanowanie konsekwencji zmian technologicznych na etapie projektowania remontu lub modernizacji obiektu.
***
- Opłata za ponadumowny pobór energii: energia bierna[6] „zaśmieca” sieć energetyczną, zmniejsza jej przepustowość, wywołuje niepożądane zjawiska (przegrzania, przepięcia) i generuje dla operatora systemu dystrybucyjnego dodatkowe koszty. Za pobór energii biernej indukcyjnej nalicza się opłaty wtedy, gdy jej zużycie przekroczy 40% energii czynnej. W przypadku energii biernej pojemnościowej opłata naliczana jest od każdej zarejestrowanej wielkości. Możliwe jest ograniczenie ilości energii biernej pojemnościowej poprzez jej kompensację, polegającą na instalowaniu urządzeń, które lokalnie wytwarzają energię bierną indukcyjną (najczęściej są to baterie dławików).
- Opłata sieciowa stała: odzwierciedla koszt utrzymania urządzeń energetycznych ponoszony przez operatora. Jej wysokość uzależniona jest od grupy taryfowej (C2x, B2x) oraz wartości mocy umownej[7], a nie zależy od ilości zużytej energii. Moc umowna decyduje o wysokości opłaty sieciowej stałej i powinna być dostosowana do rzeczywistego zapotrzebowania.
- Opłata za przekroczenie mocy umownej: naliczana jest przez OSD na podstawie wskazań układu pomiarowo-rozliczeniowego. Na fakturze za usługi dystrybucji energii wskazywana jest wartość dziesięciu największych przekroczeń w miesiącu lub suma wartości tych przekroczeń. Opłata ma charakter sankcyjny, a jej wysokość jest uzależniona od składnika stałego stawki sieciowej.
- Opłata sieciowa zmienna: odzwierciedla koszty dystrybucji energii za pomocą sieci elektroenergetycznej. Jest zależna od ilości pobranej energii. Na jej wysokość może wpłynąć dobór optymalnej wielostrefowej grupy taryfowej.
[1] Kontrolą objęto 22 jednostki: uczelnie, izby administracyjno-skarbowe, sądy okręgowe, komendy wojewódzkie policji, prokuraturę okręgową oraz oddział Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad.
[2] Na podstawie danych z 2019 r. otrzymanych od operatorów systemów dystrybucyjnych biegły w zakresie statystyki, we współpracy z biegłym w zakresie elektroenergetyki, oszacował roczne nieuzasadnione wydatki poniesione na dwie (z czterech szczegółowo badanych) opłaty dystrybucyjne – tj. za ponad umowny pobór energii biernej i przekroczenie mocy – w jednostkach sektora finansów publicznych.
[3] Najwięksi regionalni OSD to: PGE Dystrybucja, Energa-Operator, TAURON Dystrybucja, Innogy Stoen Operator, Enea Operator; na terenie całego kraju działa operator PKP Energetyka.
[4] OSD dzielą dobę na strefy: dzienną i nocną, albo na szczytową i pozaszczytową (mówiąc w uproszczeniu, bowiem rzeczywisty podział jest bardziej złożony).
[5] Taryfa określa m.in.:
– grupy taryfowe i szczegółowe kryteria kwalifikowania odbiorców do tych grup,
– stawki opłat za świadczenie usługi dystrybucji i warunki ich stosowania,
– sposób ustalania opłat za: ponadumowny pobór energii biernej, przekroczenie mocy umownej.
W Taryfie zawarte są zasady wnioskowania o zmiany mocy umownej i grupy taryfowej, które mogą skutkować zmniejszeniem wydatków ponoszonych na poszczególne opłaty za usługi dystrybucji energii elektrycznej.
[6] Nowoczesne odbiorniki energii (np. oświetlenie LED, urządzenia wyposażone w zasilacze impulsowe) działają w ten sposób, że przy wykonywanej funkcji użytkowej zużywają energię bierną (pobierają i oddają). Energia bierna przepływa pomiędzy siecią zasilającą a odbiornikiem, nie jest zamieniana na użyteczną pracę, ale jest niezbędna do poprawnego działania wielu odbiorników energii elektrycznej.
[7] Moc umowna to moc czynna, pobierana z sieci energetycznej (lub wprowadzana do tej sieci przez odbiorców posiadających odnawialne źródła energii), określona w umowie o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej albo umowie kompleksowej.
