W procesie transformacji energetycznej branży ciepłowniczej istotne znaczenie odgrywać będzie wykorzystanie paliw alternatywnych, które będą mogły skutecznie zastąpić węgiel kamienny i brunatny czy też zazielenić gaz ziemny w procesach wytwarzania. Jednym z rozwiązań wskazywanych przez czołowe polskie przedsiębiorstwa energetyczne jest realizacja inwestycji w biogaz i biometan.
Biogaz stanowi mieszaninę gazów zawierającą metan, która powstaje w wyniku fermentacji beztlenowej, w obecności mikroorganizmów. Procesowi temu podlega biomasa zawarta głównie w produktach rolnych, odpadach komunalnych czy pochodzących z przemysłu spożywczego oraz osady z oczyszczalni ścieków. Wytwarzany w tym procesie biogaz, po odpowiednim oczyszczeniu do (bio)metanu, jest następnie wykorzystywany do produkcji energii elektrycznej i ciepła. Z uwagi na proces wytwarzania biometan jest uznawany za gaz odnawialny.
Biometan w Polsce
Polski sektor biogazowy ma olbrzymi potencjał wzrostu w nadchodzących dekadach. Obecnie nasz kraj ma sporo do nadrobienia, jeżeli chodzi o wykorzystanie biogazu i biometanu w produkcji energii elektrycznej i ciepła. Oprócz konieczności uporządkowania kwestii prawnych i stworzenia instrumentów wsparcia ekonomicznego, ogromną rolę odgrywa tu też aspekt społeczny. Zdarza się, że w przypadku budowy biogazowni pojawiają się obawy mieszkańców obszarów leżących w bezpośrednim sąsiedztwie instalacji, że będzie ona negatywnie wpływać na ich codzienne funkcjonowanie. Jednak dzięki edukacji i coraz większej obecności tematyki biogazu w debacie publicznej udaje się wyjaśniać wątpliwości i dostarczać potrzebnej wiedzy na temat działania biogazowni w naszym kraju i ich znaczenia w produkcji energii elektrycznej i ciepła.
Nadzieję na przyspieszenie w tym obszarze stanowi Europejski Zielony Ład i dążenie do neutralności klimatycznej. Jednak aby dojść do zeroemisyjności polskiej gospodarki konieczne jest najpierw osiągnięcie poziomu niskoemisyjności. Wykorzystanie biometanu i biogazu w całym procesie stanowi ogromną szansę na osiągnięcie zakładanych przez Komisję Europejską celów redukcji emisji do 2050 r.
Dokonanie „szybkiej” dekarbonizacji polskiej gospodarki wymaga wykorzystania gazu ziemnego jako tzw. paliwa przejściowego. O jego roli w procesie transformacji wspominaliśmy w artykule dotyczącym możliwości wsparcia inwestycji energetycznych ze środków Krajowego Programu Odbudowy. Już teraz jednak należy planować, jak stopniowo uzupełniać gaz ziemny paliwami alternatywnymi, dzięki czemu energetyka i ciepłownictwo gazowe będą mogły w dalszym stopniu ograniczać emisyjność. Warto podkreślić, że skład chemiczny biometanu niewiele rożni się on od wysokometanowego gazu ziemnego – tym łatwiej zatem wykorzystać go do zazieleniania procesów energetycznych i przemysłowych opierający się na wykorzystaniu gazu ziemnego.
– Produkcja biometanu eliminuje uwalnianie dużej ilości metanu i innych szkodliwych gazów do atmosfery, co wynika z faktu, że jego produkcja wyklucza narażenie rozkładającej się materii organicznej na działanie powietrza. Ponadto, biometan zmniejsza zapotrzebowanie na paliwa kopalne, dzięki czemu dodatkowo ogranicza emisję gazów cieplarnianych. Wykorzystanie materii organicznej do produkcji biometanu, poprawia również warunki higieniczne i jakość życia na terenach wiejskich oraz zmniejsza ryzyko zanieczyszczenia wód. Biometan może być wykorzystywany do takich samych zastosowań jak gaz ziemny, z wykorzystaniem już istniejącej infrastruktury przesyłowej i dystrybucyjnej. Można go używać do wytwarzania energii elektrycznej, ciepła oraz jako paliwo transportowe, jest w pełni kompatybilny do stosowania w pojazdach na gaz ziemny – zauważa Jarosław Maślany, Wiceprezes ds. operacyjnych w PGNiG TERMIKA.
Szansa dla ciepłownictwa
Aktualnie dwa obszary rodzimej gospodarki ze szczególną uwagą śledzą rozwój rynku biometanu w Polsce: są to transport i ciepłownictwo. Dzięki wykorzystaniu tego źródła energii w sektorze elektroenergetycznym i logistyce, możliwe będzie zazielenienie gospodarki poprzez wzrost udziału odnawialnych źródeł energii i znaczące obniżenie emisji gazów cieplarnianych. Dodatkowym atutem, który z pewnością zyska poparcie społeczne, będzie lepsze wykorzystanie odpadów organicznych, których koszty składowania i utylizacji z roku na rok rosną. Przy rozwoju biogazowni i biometanowni, odpady będą mogły być wykorzystywane lepiej i z korzyścią dla środowiska naturalnego.
– Zwiększenie roli biogazu w ciepłownictwie definiuje więc istotną rolę biometanu w podwójnej zielonej transformacji, poprzez integrację efektywnego gospodarowania energią odnawialną oraz odpadami – mówi Jarosław Maślany. – Przekształcanie bioodpadów w czystą energię zamyka obieg i pomaga społeczeństwom osiągnąć postęp w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Kraje europejskie stosują różnorodne polityki i modele biznesowe dla zwiększenia zastosowania biogazu / biometanu. Podczas przetargów na biogazownie gminy lub regiony mogą oferować np. długoterminowe umowy na dostawę bioodpadów i opłatę wejściową oraz długoterminowe umowy na pobór wyprodukowanej energii odnawialnej. Przykładem efektywnej realizacji regionalnego planowania gospodarki odpadami i regionalnego planowania energii odnawialnej jest koncepcja integracji na poziomie lokalnym, praktykowana w Danii.
Oprócz branży ciepłowniczej zainteresowani rozwojem rynku biogazu powinni być np. producenci rolni. Dla nich inwestycje w biogazownie lokalne może być szansą na skuteczne zagospodarowanie odpadów biodegradowalnych, pochodzących z procesów produkcji rolno-spożywczej.
Inicjatywy na rzecz biogazu
W rozwoju rynku biogazu w Polsce można czerpać ze wzorców zachodnioeuropejskich. Jesienią 2020 r. przedstawiciele Ministerstwa Klimatu i Środowiska, firm energetycznych i paliwowych (w tym PKN ORLEN i PGNiG) oraz środowiska naukowego podpisali list intencyjny ws. partnerstwa na rzecz rozwoju sektora biogazu i biometanu. Jednym z celów porozumienia jest wsparcie w obszarze regulacji prawnych, które ułatwiłyby rozwój tego rynku w Polsce, jak również opracowanie porozumienia sektorowego, który pozwoli przyspieszyć budowę w Polsce łańcucha wartości i zdynamizuje przemysł biogazowy. Impulsem dla rozwoju sektora stanowią zapisy strategii Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. Zapisano w niej dążenie do osiągnięcia do 2030 r. zdolności transportu sieciami gazowymi mieszaniny zawierającej ok. 10% gazów zdekarbonizowanych, w szczególności biometanu i wodoru.
Źródło: Polskie Towarzystwo Elektrociepłowni Zawodowych
