Produkcja energii w małych instalacjach wykorzystujących odnawialne źródła energii w ubiegłym roku utrzymywała się na poziomie zbliżonym do 2019 r. – wynika z najnowszego raportu URE.
Struktura produkcji energii elektrycznej w Polsce na przestrzeni ostatnich lat ulega nieznacznym, ale zauważalnym zmianom. Na koniec ubiegłego roku moc zainstalowana wszystkich odnawialnych źródeł w systemie elektroenergetycznym wynosiła prawie 10 GW, z czego w małych instalacjach OZE[1] zainstalowanych było ponad 183 MW, natomiast w mikroinstalacjach[2] (w tym także prosumenckich) ponad 3 GW.
Rys. 1: Moc zainstalowana w krajowym systemie energetycznym z podziałem uwzględniającym wielkość źródeł OZE (w GW).
Na koniec 2016 r. wytwórców w małych instalacjach OZE w Polsce było 428. Po pięciu latach ich liczba zwiększyła się o blisko 79% i na koniec 2020 r. wyniosła 765. W porównaniu z poprzednim rokiem, kiedy to funkcjonowało 697 wytwórców, nastąpił wzrost o prawie 10%. Dla porównania – wytwórców w mikroinstalacjach (w tym prosumenckich) mamy już prawie 460 tys.
– Transformacja energetyczna to przede wszystkim dynamiczny rozwój odnawialnych źródeł energii, w dużej mierze tych przyłączonych do sieci dystrybucyjnych. Kluczowe w tym procesie jest zapewnienie równowagi pomiędzy korzyściami z „zazieleniania” energetyki, a kosztami wynikającymi ze współpracy tych źródeł z systemem energetycznym, w tym ich kontrybucji w bezpieczeństwo pracy systemu. Odpowiedzią na to wyzwanie powinna być odpowiednia równowaga technologiczna źródeł OZE, jak również wspieranie rozwoju źródeł hybrydowych, czyli energetyki OZE kolejnej generacji – zauważa Rafał Gawin, Prezes URE.
Fotowoltaika wyprzedza energię z wody pod względem mocy zainstalowanej
Jak wynika z raportu, w 2020 r. wytwórcy produkowali energię łącznie w 898 źródłach[3] (wzrost o 81 instalacji względem 2019 r.), których łączna moc zainstalowana wynosiła prawie 183 MW (wzrost o 20,3 MW r/r). Najwięcej było małych źródeł wykorzystujących energię wody (343), a ich moc zainstalowana to 51,96 MW (w 2019 r. był to rodzaj źródła o największej mocy zainstalowanej : 51,5 MW). W 2020 źródła wodne straciły pozycję lidera ze względu na moc zainstalowaną na rzecz fotowoltaiki – liczba tych źródeł wzrosła od 2019 r. z 247 do 328 (wzrost o prawie 33%), a ich moc zainstalowana z 47,5 MW do 66,86 MW (wzrost o blisko 41%).
Tab. 1. Instalacje OZE wpisane do rejestru wytwórców energii w małej instalacji w podziale na rodzaj źródła (stan na koniec 2020 r.).
Mali produkują stabilnie, a najwięcej energii nadal produkuje się z wody
Wytwórcy w małych instalacjach OZE (765 podmiotów) w minionym roku wyprodukowali ponad 340 GWh energii, z czego sprzedawcom zobowiązanym sprzedali nieco ponad 66% (225 GWh), a sami zużyli lub sprzedali innym sprzedawcom blisko 34% wyprodukowanej przez siebie energii (Tab. 2). Produkcja energii w małych instalacjach OZE utrzymuje się zatem na poziomie zbliżonym do 2019 r.
Rys. 2: Produkcja energii w małych instalacjach OZE w latach 2016-2020 (w GWh).
W 2020 r. najwięcej energii – ponad 146 GWh – wyprodukowały małe elektrownie wodne (były one również liderem w generacji wśród małych źródeł energii w 2019 r. – ponad 158 GWh). Z tego źródła w ubiegłym roku pochodziło 43% energii wytworzonej przez wszystkie małe instalacje OZE (w 2019 – było to 46%). Jednak po raz pierwszy od 2017 r. produkcja energii w małych elektrowniach wodnych spadła ‒ o 7,2% w porównaniu z rokiem poprzednim.
Drugim pod względem generacji źródłem w 2020 r. były biogazownie wykorzystujące biogaz inny niż rolniczy (32% udziału w całej produkcji energii z małych instalacji OZE). Wytworzyły one ponad 107 GWh energii. W generacji energii w tego typu źródłach utrzymuje się tendencja wzrostowa (w porównaniu z 2019 r. wytworzyły one o 5,2% energii więcej).
Na trzecim miejscu – mimo największej mocy zainstalowanej wśród małych źródeł – znalazły się instalacje fotowoltaiczne, w których wytworzono ponad 64 GWh energii ‒ aż o 114% więcej niż w poprzednim roku. Produkcja z tego źródła to 19% generacji ogółem.
Po rekordowym wzroście produkcji energii z wiatru w 2019 r. (kiedy to nastąpił wzrost wytwarzania aż o 419% w porównaniu z 2018 r.), w ub. r. odnotowano znaczący spadek: o 58,6% r/r.
Spadek zanotowała również produkcja z biomasy ‒ o 99% w porównaniu z rokiem poprzednim.
Rys. 3: Produkcja energii w małych instalacjach OZE w latach 2016-2020 w podziale na rodzaj źródła (w GWh).
Rodzaj instalacji OZE: WO – hydroenergia, WI – energia wiatru, PV – energia promieniowania słonecznego, BG – biogaz inny niż rolniczy, BM – biomasa (wielkości tak małe, że nie widoczne na wykresie).
Największą dynamiką generacji rok do roku cechowały się małe źródła wiatrowe. Wyprodukowały one ponad pięciokrotnie więcej energii niż w 2018 r.
Rys. 4: Produkcja energii w 2019 r. w małych instalacjach OZE wg źródła.
Rodzaj instalacji OZE: WO – hydroenergia, WI – energia wiatru, PV – energia promieniowania słonecznego, BG – biogaz inny niż rolniczy. BM – biomasa z uwagi na swój udział w wysokości ok. 0,002% nie została uwzględniona.
Sprzedaż wytworzonej energii
Najwięcej energii ogółem w 2020 r. sprzedali wytwórcy z instalacji wykorzystujących hydroenergię (ponad 134 GWh).
Procentowo najwięcej wytworzonej energii sprzedawcy zobowiązanemu sprzedali wytwórcy z instalacji wykorzystujących jako źródło energię wiatru (prawie 94%) oraz hydroenergię (blisko 92%). Z porównania z wynikami uzyskanymi w 2019 r. wynika, że nadal te dwa rodzaje instalacji dominują w odsprzedaży wyprodukowanej energii.
Najmniej energii odsprzedali wytwórcy biomasy ‒ tylko 25,6%, podczas gdy w 2019 r. odsetek ten wynosił aż 95%.
Porównywalnie do roku poprzedniego kształtuje się odsprzedaż energii uzyskanej z instalacji fotowoltaicznych ‒ 55% (wobec 50% w 2019 r.) oraz biogazowni ‒ 32% (wobec 28% w 2019 r.). Oznacza to, że nadal najwięcej energii na własne potrzeby zużywają właśnie wytwórcy w małych źródłach biogazowych (68%) oraz ci, dla których źródłem energii jest promieniowanie słoneczne (45%).
***
URE prowadzi rejestr małych instalacji OZE, który jest systematycznie aktualizowany. Zbiorczy raport przekazywany Ministrowi Klimatu i Środowiska, dotyczący wytwórców w małych instalacjach OZE za 2020 rok stanowi wypełnienie zobowiązania nałożonego na Prezesa URE w art. 17 ustawy o OZE.
Do grupy małych instalacji zaliczane są instalacje o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 50 kW i mniejszej niż 500 kW, przyłączone do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV, a także o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu większej niż 150 kW i nie większej niż 900 kW. Natomiast do kategorii tzw. mikroinstalacji zaliczają się najmniejsze instalacje OZE o mocy do 50 kW.
Mikro i małe instalacje OZE korzystają z preferencji związanych z ułatwieniem formalności (m.in. łatwiejsze przyłączenie do sieci, brak konieczności uzyskania koncesji, wystarczy tylko wpis do odpowiedniego rejestru wytwórców w małej instalacji; zwolnienie małych instalacji z kosztów bilansowania handlowego) czy specjalnych mechanizmów wsparcia przy sprzedaży energii (wyznaczony na danym terenie sprzedawca – tzw. sprzedawca zobowiązany – obowiązany jest odkupić od takiego wytwórcy energię). Małe instalacje OZE objęte są dodatkowo programem wsparcia stałych taryf gwarantowanych (FIT) oraz systemem dopłat do ceny rynkowej (FIP). Część z nich korzysta także z aukcyjnego systemu wsparcia.
Więcej informacji o potencjale odnawialnych źródeł energii dostępne na stronie URE. W połowie marca URE opublikował także raport dotyczący mikroinstalacji (w tym prosumentów)[4].
[1] Instalacje odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 50 kW i mniejszej niż 500 kW
[2] Instalacje odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 50 kW, przyłączoną do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV albo o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu nie większej niż 150 kW, w której łączna moc zainstalowana elektryczna jest nie większa niż 50 kW.
[3] Jeden wytwórca może posiadać kilka źródeł.
[4] Dane URE uwzględniają instalacje, które uzyskały koncesje na wytwarzanie energii elektrycznej, wpis do rejestru wytwórców energii w małej instalacji, wpis do rejestru prowadzonego Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (rejestr wytwórców biogazu rolniczego) oraz mikroinstalacje wytwarzające energię objętą systemem świadectw pochodzenia albo systemem taryf gwarantowanych albo aukcyjnym systemem wsparcia. URE nie posiada natomiast danych nt. instalacji OZE zrealizowanych w modelu prosumenckim, które nie posiadają koncesji, nie są wpisane do rejestru wytwórców energii w małych instalacjach czy rejestru wytwórców biogazu rolniczego.
