W Polsce jest obecnie zainstalowanych ok. 50 MW mocy w magazynach energii elektrycznej w technologii elektrochemicznej. Z czego 20 MW w energetyce zawodowej (elektrownie, dystrybutorzy energii – projekty pilotażowe), 10 MW po stronie prywatnych operatorów OZE, 20 MW po stronie odbiorców końcowych (potrzeby własne – element gwarantowanego zasilania lub stabilizacja pracy zakładowego źródła wytwórczego).
Wraz planowanymi nowymi regulacjami w zakresie wykorzystania magazynów energii elektrycznej – nowelizacja Prawa Energetycznego, wprowadzenie nowych zasad na rynku bilansującym, ewentualne wprowadzenie obligo na instalowanie magazynów energii przy mikroinstalacjach PV – szacujemy że do 2030 r. w Polsce będzie zainstalowanych dodatkowo 300 do 500 MW w magazynach energii w technologii elektrochemicznej. Pod warunkiem, że magazyny energii będą budowane na zasadach komercyjnych lub z niedyskryminującym systemem wsparcia a rynek regulacyjny nie będzie ograniczał inwestycji a udrożni modele biznesowe, które są niedostępne (np. usługi systemowe dla operatorów elektroenergetycznej sieci dystrybucyjnej).
Do 2025 r. członkowie PIME planują budowę w Polsce ok. 200 MW w magazynach energii w technologii elektrochemicznej. To efekt oczekiwanych zmian w nowelizowanym Prawie Energetycznym i wypracowanej wspólnie z rynkiem z udziałem PIME propozycji regulacyjnych np. rozszerzenia definicji instalacji hybrydowej za którą uznaje się m.in. jedno źródło OZE + magazyn energii. W przepisach, które rząd RP skierował do legislacji zaprojektowano dla takiej instalacji łączny stopień wykorzystania mocy zainstalowanej elektrycznej zespołu hybrydowego 3504 MWh/MW/r., ale w wyniku poprawek w komisji sejmowej (8 stycznia br.) zwiększono do 5256 MWh/MW/r. A dodatkowo nastąpiło odejście od zapisu w projekcie, że hybrydą może być też jedno źródło OZE z magazynem, a pozostawiono zapis w którym hybrydą jest układ dwóch niezależnych OZE ale z… magazynem energii. Tak więc mamy na dzisiaj hybrydę jako instalację dwóch niezależnych źródeł OZE z magazynem energii ze stopniem wykorzystania mocy przez 5256 godz. w roku. Dlaczego? W uzasadnieniu napisano, że chodzi o zwiększenie elastyczności pracy takiego układu hybrydowego. Co ma sens dla układu 2XOZE+ magazyn. Ale nie ma sensu zamkniecie na poziomie ustawy definicji instalacji hybrydowej do układu 2XOZE + magazyn. Definicja ta powinna być na poziomie ustawy szersza, dająca większe spektrum możliwości budowania układów hybrydowych. Można zadać pytanie: dlaczego hybrydą nie może być układ jednego OZE z magazynem, albo trzech OZE z magazynem, albo dwóch OZE z magazynem i elektrolizerem, albo jednego OZE z elektrolizerem. W kontekście ogłoszonej dzisiaj do konsultacji społecznych strategii wodorowej Polski aż prosi się, aby wykorzystać ten moment na rozszerzenie tej definicji o hydrolizery i wykorzystanie mechanizmu aukcyjnego do wsparcia rozwoju mocy w OZE z hydrolizerami. W efekcie zacieśnienie definicji dla hybrydy ogranicza budowę innych układów hybrydowych w tym oczekiwanego ze strony rynku układu 1XOZE + magazyn energii/hydrolizer. W szczególności tak popularnych obecnie inwestycji OZE jak instalacje PV (duże i małe). Przyrost mocy PV i premiowanie dla tych układów magazynu energii/hydrolizera wydawało się naturalne. Duże farmy PV, które nie mogłyby się zmieścić w dedykowanej dla swojego koszyka technologicznego aukcji mogłyby startować w aukcjach dla hybryd. Oczywiście trzeba byłoby doprecyzować cel aukcyjny możliwy do osiągnięcia dla takiej instalacji hybrydowej. Na pewno wzrosłoby zainteresowanie na rynku takimi aukcjami i mielibyśmy większy udział w rynku energii stabilnych nowych źródeł OZE, bo z magazynami energii/hydrolizerami. W proponowanej formule 2XOZE + magazyn energii, nie opłaci się inwestorom budować dwóch nowych niezależnych źródeł OZE (2XOZE w układach: PV z turbiną wiatrową lub biogazownią lub elektrownią wodną) z magazynem energii. Po pierwsze będą to nieporównywalnie większe koszty inwestycyjne, a po drugie wykluczające budowę np. układów hybrydowych takich jak: PV + turbina wiatrowa + magazyn energii z racji niemożności postawienia turbiny wiatrowej na lądzie bez likwidacji ograniczenia 10H. Dla inwestorów wielkoskalowego PV też będzie to bariera, bo trudno wyobrazić sobie aby opłacało im się budować dodatkowo biogazownie lub elektrownie wodne na potrzeby układu hybrydowego do aukcji. Same procedury środowiskowe, ograniczenia lokalizacyjne, ograniczenia surowcowe (np. dostęp do surowca dla biogazowni) będą zniechęcać inwestorów. Wspomniane ograniczenia może nawet nie zrównoważyć wysoka cena referencyjna dla hybryd w aukcji. Kogo więc premiuje zawężenie definicji instalacji hybrydowej do układu 2XOZE z magazynem energii? Zmiany te premiują na pewno już istniejących operatorów turbin wiatrowych, biogazowni i elektrowni wodnych. Tym operatorom będzie łatwiej podjąć decyzję inwestycyjną o dostawieniu PV i magazynu energii/hydrolizera. Ewentualnie tych inwestorów PV, którzy znajdą w dla swojej inwestycji w obrębie powiatu lub 5 sąsiadujących ze sobą gmin wolną turbinę, biogazownię lub elektrownię wodną i wraz ze swoją inwestycją stworzą projekt hybrydowy. Chyba, że ustawodawca wykluczy taki układ stwierdzając, że na hybrydę mogą składać się wyłącznie nowoprojektowane instalacje OZE, co automatycznie zamknie też rynek aukcyjny dla hybryd dla już istniejących instalacji OZE. Czy zawężenie definicji dla hybrydy spowoduje zwiększenie mocy zainstalowanej w magazynach energii, aby zbilansować zwiększające się moce wytwórcze w wietrze i PV? Wiemy, że nie. Na pewno nie dla nowych źródeł OZE, bo jak wspomnieliśmy nie będzie się opłacało budować takich hybryd. Pierwsza aukcja na 2019 rok jest niewielka i dzięki magazynom energii zbilansują się tylko same hybrydy, a ich udział w regulacji systemu będzie znikomy. A nam potrzebne są duże hybrydy – duże OZE i duże magazyny i hydrolizery, które będą w stanie bilansować potrzeby PSE. Podsumowując: odejście od definicji hybrydy jako jednego źródła OZE + magazyn energii premiuje na tę chwilę jedyną możliwą na rynku hybrydę: biogazownia+PV+magazyn energii, turbina wiatrowa+PV+magazyn (pod warunkiem, że turbina wiatrowa już istnieje) lub elektrownia wodna+PV+ magazyn energii. Warunek, że będzie zgoda na to, aby jedno źródło OZE w tym układzie było już na rynku energii. Czy zwiększy się ilość magazynów energii na rynku w takich układach? Na pewno będzie widoczny przyrost mocy (w 2019 r. skromny, ale w kolejnych aukcjach na pewno większy), ale nie taki jaki mógłby być gdyby zachowano pierwotnie zapisane w projekcie nowelizacji PE definicję dla hybryd, czyli jedno źródło OZE + magazyn energii albo kiedy definicja hybrydy uwzględniałaby różną ilość źródeł OZE + magazyn energii + hydrolizer. Wtedy mielibyśmy skokowy przyrost mocy w magazynach energii i hydrolizerach a także od razu widoczny korzystny efekt wpływu na pracę systemu elektroenergetycznego. A także skokowy przyrost mocy w OZE i zwiększenie jego udziału w miksie energetycznym kraju. Miejmy nadzieję, że zawężenie definicji dla hybrydy do 2XOZE + magazyn nie nastąpi na poziomie ustawy PE. Wymogi techniczne dla hybryd (układ źródeł z magazynem energii czy hydrolizerem) można regulować na poziomie rozporządzenia, co daje elastyczność rządowi RP w wyborze udzielanej pomocy publicznej dla różnych typów hybryd i wspieranie tych, które będą w danej chwili najbardziej potrzebne dla gospodarki bezemisyjnej i dla systemu energetycznego. Takie podejście pozwala zachować inwestorom wybór jaką hybrydę z magazynem energii/hydrolizerem budować (jedno, dwa, trzy OZE z magazynem lub hydrolizerem). Zasadne natomiast wydaje się różnicowanie ceny referencyjnej w aukcji dla typów tych hybryd. Ewentualne wprowadzenie dla układu OZE+magazyn energii opcji, że w celu wywiązania się z celu aukcyjnego magazyn energii może pobierać okresowo energię z sieci ale w czasie kiedy zapotrzebowanie na moc jest najniższe (doliny nocne). W ten sposób bizes case takiego układu hybrydowego mógłby się opłacać i przynieść korzyść gospodarce w postaci zmniejszenia kosztów stabilizacji systemu elektroenergetycznego (moc jest wyprowadzana z OZE przez magazyn i dodatkowo magazyn swoim poborem w nocy wyrównuje krzywą obciążenia systemu). Wzrost opłacalności przyczyniłby się do ograniczenia w przyszłości pomocy publicznej lub jej wygaszenia w szybszym tempie. Jesteśmy też przekonani, że w argumentacji dla Komisji Europejskiej będzie skuteczniej uzasadnić konieczność pomocy publicznej dla instalacji hybrydowej o rozszerzonej definicji (nie dyskryminowanie innych technologii), gdzie wsparcie rozwoju rynku hybryd wpisuje się w europejską politykę dekarbonizacji gospodarki z wykorzystaniem technologii bezemisyjnych: OZE, magazynowanie energii, zielony wodór.
Podsumowując
Warto jest pozostawić w nowelizowanym Prawie Energetycznym definicję dla instalacji hybrydowej w dotychczasowym brzmieniu, czyli za instalację hybrydową uznaje się dwa niezależne źródła OZE lub jedno źródło OZE z magazynem energii lub otworzyć ją szerzej wpisując, że hybrydą może być instalacja przynajmniej jednego źródła OZE z magazynem energii lub elektrolizerem lub jednym i drugim. Zwiększa to opcję dla inwestorów na budowanie instalacji hybrydowych. W szczególności dużych stabilnych istotnych hybryd dla systemu. Jeżeli ustawodawca chce dodatkowo wprowadzić obligo na magazyn energii dla układu hybrydowego to na pewno będzie to dobre rozwiązanie dla rynku energii i poprawienia stabilizacji systemu elektroenergetycznego w już istniejących OZE (np. przy istniejących turbinach wiatrowych)
Informacja o rozporządzeniu aukcyjnym dla hybryd na 2021 r.: www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/aukcje-OZE-2021-instalacje-hybrydowe-magazyny-energii-PSME-9706.html
Kluczowe działania dla rozwoju w Polsce usług magazynowania energii elektrycznej/przyrost mocy zainstalowanej w magazynach energii:
- Linia bezpośrednia OZE + magazyn energii (uregulowanie statusu zgodnie z przepisami unijnymi i zmiana podejścia interpretacyjnego URE)
- Aukcje dla hybryd OZE + magazyn energii (aukcje na 2022 r.)
– utrzymanie definicji dla hybrydy jako jednego źródła OZE + magazyn energii (wystarczy doprecyzowanie dyspozycyjności magazynu przez 4 godziny i określić możliwość/lub liczbę godzin w roku w których magazyn może pobierać energię z sieci) lub wprowadzenie definicji, że hybrydą jest przynajmniej jedno źródło OZE z magazynem energii lub hydrolizerem.
– zróżnicowanie ceny referencyjnej w aukcji dla hybryd dla dwóch typów hybryd: 1XOZE + magazyn i 2XOZE + magazyn lub różnych typów
- Wsparcie systemowe tylko dla mikroinstalacji PV + magazyn energii lub ładowarka elektryczna (lub wprowadzenie obligo wyposażania w magazyn energii)
- Premiowanie farm wiatrowych na morzu z wykorzystaniem magazynów energii i hydrolizerów
- Zmiana taryf dystrybucyjnych w kierunku zwiększenia opłat stałych w szczególności za pobór w godzinach szczytowego zapotrzebowania (kierunek podobny do: l’heures de pointe mobile we Francji, triady w UK czy opłaty typu „time of use” w USA)
Opracowanie: Krzysztof Kochanowski, Wiceprezes Zarządu, Stowarzyszenie Polska Izba Magazynowania Energii i Elektromobilności – PIME
