Największym problemem w polskiej energetyce jest trwały, wzrostowy trend kosztów. Przy ustawowo zamrożonych cenach energii w 2019 r. (na poziomie czerwca 2018 r.) i w sposób ciągły narastających kosztach, nie będzie możliwości uniknięcia wysokiego wzrostu cen w 2020 r., przynajmniej dla firm, w szczególności dla MŚP i samorządów. Dalszy wzrost kosztów i cen energii (perspektywa 2-3 lat) będzie musiał być rozłożony na wszystkich odbiorców energii, w tym na gospodarstwa domowe, ale także na przemysł, rolników, spółki użyteczności publicznej i dodatkowo pociągnie za sobą wzrost cen żywności i usług dla ludności.
Powstaje pytanie jak te koszty będą rozłożone w czasie i kogo – jaką grupę odbiorców dotkną najbardziej, czyli pytanie o politykę taryfową i opłacalność energetyki prosumenckiej. Pytania stawiają też wytwórcy energii i inwestorzy w systemowe źródła wytwórcze. Nie ma jasności co do kształtowania się cen hurtowych energii, na które także wpływa polityka poprzez zapewnianie wytwórcom dodatkowych przychodów (nowa opłata mocowa, opłata kogeneracyjna i malejąca opłata przejściowe i stabilizująca się opłata OZE) poza rynkiem hurtowym oraz poprzez ograniczanie mechanizmów rynkowych.
Kluczowym czynnikiem decydującym o kosztach energii jest struktura miksu energetycznego, który kształtowany jest przez krajową politykę energetyczną oraz regulacje. Przełom lat 2018/2019 przyniósł dwa wyczekiwane dokumenty kształtujące wizję polityki energetycznej – „Polityka Energetyczna Polski do 2040” (projekt z 28.11.2018) oraz „Krajowy Plan Działań na Rzecz Energii i Klimatu” – KPEiK (projekt z 15.01.2019). W dokumentach tych brakuje jednak szczegółowej analizy kosztów wytwarzania energii, ich optymalizacji oraz prognoz cen energii.
Instytut Energetyki Odnawialnej bazując na założeniach projektu KPEiK (który jest najbardziej aktualnym i wiążącym dokumentem kreującym przyszłość sektora energetycznego w Polsce) oraz uwzględniając istniejącą infrastrukturę, inwestycje oraz politykę energetyczną rządu RP, które są głównymi czynnikami decydującymi o kosztach, cenach i taryfach na energie elektryczną, przygotował model kosztów wytwarzania energii i prognozę średniorocznych cen energii elektrycznej („Średniookresowa prognoza kosztów wytwarzania i cen energii elektrycznej do 2040 roku”).
Przeprowadzona analiza prowadzi do jednoznacznych wniosków – nieunikniony jest bezwzględny wzrost kosztów wytwarzania energii i taryf. Sumaryczny koszt generacji energii stabilnie wzrasta, osiągnie 80 mld zł’18 (ceny stałe z 2018 r., bez inflacji) w 2040 r. i będzie musiał być przeniesiony w taryfach dla odbiorców energii.
Rys. 1. Prognoza wzrostu kosztów wytwarzania energii w Polsce. Źródło – IEO „Średnio okresowa prognoza kosztów wytwarzania i cen na energie elektryczną do 2040 roku”
Wzrost cen energii najpierw spowodowany jest głównie przez ceny uprawnień, w dalszym okresie przez nakłady inwestycyjne. Przy istniejących założeniach KPEiK największe wzrosty kosztów wytwarzania energii dokonały się częściowo w 2018 r., koszty rosną nadal (nawet jak w pełni nie mają przełożenia na ceny, które wzrosną spektakularnie w 2020 roku). Z uwagi na długoterminowe skutki wcześniejszych decyzji, nawet ewentualna zmiana kosztotwórczej polityki energetycznej nie wpłynie istotnie na zmianę wyników prognozy kosztów, przynajmniej do 2030 r.
Jednocześnie jednak analizy potwierdziły, że nawet pozostając w ramach miksu energetycznego zaproponowanego w KPEiK (nie zmieniając go na bardziej efektywny), istnieje możliwość dalszej optymalizacji w zakresie energetyki odnawialnej, której wprowadzanie do miksu energetycznego i pełne wykorzystanie obniża koszty energii. Nawet nie zmieniając miksu, ale zakładając bardziej realny rozwój technologiczny oraz wpisanie krajowej polityki energetycznej w stabilne ramy polityki UE niosące niższe ryzyko ekonomiczne i inwestorskie, możliwe jest obniżenie jednostkowych kosztów wytwarzania o 3,7% w 2026 r. i do 8,5% w 2040 r. W zaproponowanym miksie energetycznym każdy ewentualny dodatkowy megawat mocy wiatrowej lub fotowoltaicznej obniża koszty energii z krajowego systemu energetycznego.
Prognoza cen energii i taryf jest szczególnie istotna dla inwestorów w energetyce, konsumentów energii oraz banków i instytucji finansujących, jako punkt odniesienia w biznesplanach. Ale stwarza też możliwości podejmowania debaty publicznej i świadomego wpływania na decyzje polityczne przez tych uczestników rynku, których wzrost kosztów w energetyce i polityka taryfowa najbardziej dotyczą (średni odbiorcy energii, którzy nie są chronieni przed nadmiernym wzrostem kosztów). Prognoza pozwala ocenić decyzje polityczne dotyczące rynku energii oraz je skrupulatnie analizuje pod kątem efektywności finansowej.
Źródło: Instytut Energetyki Odnawialnej
