Rola Prezesa URE w procesie stanowienia cen i stawek opłat na rynku energii elektrycznej

W ostatnim kwartale każdego roku regulator prowadzi postępowania mające na celu zatwierdzenie taryf za energię elektryczną na kolejny rok, wyliczonych i przedłożonych przez spółki dystrybucyjne i tzw. sprzedawców z urzędu (z grup PGE, Tauron, Enea i Energa), którzy świadczą usługi dla przeważającej większości odbiorców energii elektrycznej w kraju.

Jednak Prezes URE prowadzi takie postępowanie również w sytuacji, kiedy przedsiębiorcy zawnioskują o zmianę taryfy obowiązującej w danym roku. Z tego prawa w ostatnich tygodniach skorzystali trzej sprzedawcy energii, którzy złożyli do regulatora wnioski o korektę tegorocznych cen energii dostarczanej do gospodarstw domowych.

Ze względu na trwającą od miesięcy wyjątkową sytuację geopolityczną, ceny energii niezmiennie budzą emocje wśród wszystkich uczestników rynku. Ponieważ Prezes Urzędu Regulacji Energetyki odgrywa w procesie stanowienia cen energii elektrycznej określoną i znacząca rolę, wyjaśniamy jaki jest zakres kompetencji przyznanych regulatorowi przez ustawodawcę.

Firmy kalkulują koszty i konstruują taryfy przedstawiane regulatorowi

Zarówno sprzedawcy (spółki obrotu), jak i spółki dystrybucyjne, kalkulują swoje koszty, a następnie przekładają je na ceny energii oraz stawki za jej dostarczenie do odbiorców końcowych. Tak skalkulowane taryfy przedkładają regulatorowi do zatwierdzenia. Dotyczy to zarówno taryf na nowy rok, jak i zmiany taryfy aktualnie obowiązującej.

– To od przedsiębiorstw zależy czy i kiedy złożą regulatorowi wnioski o zmianę taryf. Od przedsiębiorców zależą także wszystkie koszty przyjmowane do kalkulacji tych taryf – zwraca uwagę Rafał Gawin, Prezes URE.

Czym są koszty uzasadnione?

Prezes URE prowadzi postępowania taryfowe badając, czy wnioskowane przez przedsiębiorców taryfy spełniają wymagania określone prawem i przedstawiają jedynie uzasadnione koszty przedsiębiorców.

– Koszty uzasadnione nie są tożsame z kosztami w ujęciu księgowym – tłumaczy szef Urzędu. – W postępowaniach taryfowych zawsze kierujemy się tym, co dzieje się w otoczeniu rynkowym oraz porównujemy przedsiębiorstwa o tym samym profilu działalności.

Oznacza to, że regulator szacując cenę odniesienia, uwzględnia wszelkie ryzyka, ale i szanse oraz możliwości, jakie miało dane przedsiębiorstwo, aby zakupić energię po konkurencyjnej cenie.

– Analizujemy sytuację każdego przedsiębiorstwa indywidualnie, a w przypadku osiągnięcia przez dane przedsiębiorstwo mniejszej efektywności, oceniamy przyczyny takiej sytuacji oraz czy negatywne skutki takiego funkcjonowania były możliwe do uniknięcia – podkreśla Rafał Gawin.

Rys. 1.  Przebieg procesu zatwierdzania taryf na energię dla gospodarstw domowych

Regulator stoi zatem na straży procesu taryfowego dbając, by ostateczne ceny płacone przez odbiorców odzwierciedlały jedynie uzasadnione koszty działalności firm energetycznych i odpowiadały aktualnym warunkom rynkowym.

Dlatego tak długo, jak Prezes URE nie będzie przekonany, że dany poziom taryfy równoważy interesy przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców, uwzględniając aktualne warunki funkcjonowania rynku i sytuację ekonomiczną firm, taryfy nie mogą zostać zatwierdzone.

Co składa się na rachunek za energię elektryczną?

Na całkowity koszt rachunku za energię elektryczną składają się koszty zakupu energii oraz koszty jej dystrybucji (transportu). Prezes URE zatwierdza taryfy zarówno dla sprzedaży (tylko dla odbiorców w gospodarstwach domowych korzystających z taryf tzw. sprzedawców z urzędu), jak i usługi jej dystrybucji (dla wszystkich grup odbiorców).

W taryfach sprzedawców największy koszt stanowi zakupu energii na potrzeby odbiorców (np. na Towarowej Giełdzie Energii lub w kontraktach dwustronnych). W tych taryfach odzwierciedlenie znajdują również obowiązki, jakie mają sprzedawcy energii dotyczące zakupu odpowiedniej ilości energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, biogazu rolniczego czy obowiązek dotyczący zakupu świadectw efektywności energetycznej. Taryfa sprzedawców pokrywa również uzasadnione koszty prowadzenia przez te firmy działalności gospodarczej związanej ze sprzedażą energii.

W taryfach dystrybutorów energii (OSD, operatorów systemów dystrybucyjnych) oprócz kosztów związanych z utrzymaniem infrastruktury czy zakupem energii na pokrycie strat sieciowych w przesyle prądu, uwzględniane są także opłaty, które wynikają z odrębnych przepisów prawa, a które nie trafiają do dystrybutorów.

Do takich opłat należą:

• stawka opłaty kogeneracyjnej,[1] która związana jest z systemem wsparcia dla energii produkowanej w procesie kogeneracji;
• stawka opłaty mocowej – która pojawiła się na naszych rachunkach w 2021 roku. Wynika ona z przyjętej w 2017 roku ustawy o rynku mocy,[2]  która wprowadziła mechanizm wynagradzania wytwórców energii za gotowość dostarczania energii do sieci.
• opłata OZE – opłata ta wiąże się ze wsparciem wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w instalacjach OZE i wynika z funkcjonowania w Polsce mechanizmów,[3] które pomagają zapewnić odpowiednio wysoki udział „zielonej energii” w krajowym miksie energetycznym.
• stawka opłaty przejściowej[4] – stanowi mechanizm pozyskiwania środków finansowych wypłacanych wytwórcom energii elektrycznej w celu pokrycia tzw. kosztów osieroconych, powstałych po rozwiązaniu umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii elektrycznej. Kontrakty te zostały rozwiązane, by można było prowadzić proces liberalizacji rynku energii w Polsce.

***

• Taryfy zatwierdzane przez regulatora czterem tzw. sprzedawcom z urzędu mają zastosowanie dla 8,7 mln odbiorców w gospodarstwach domowych (czyli 61% klientów w grupie gospodarstw domowych).
• Oznacza to jednocześnie, że z ofert wolnorynkowych, czyli niepodlegających zatwierdzeniu przez Prezesa URE, korzysta już 39% odbiorców w gospodarstwach domowych w naszym kraju (ponad 5,6 mln).
• Wszystkie ceny zatwierdzane i podawane przez Regulatora są cenami netto. Stawka VAT nie wpływa zatem na poziom taryfy zatwierdzanej przez Prezesa URE.
• Taryfy zatwierdzone przez Prezesa URE są publikowane w Biuletynach Branżowych Energia elektryczna.

[1] Określona w rozporządzeniu Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 28 listopada 2021 r. w sprawie wysokości stawki opłaty kogeneracyjnej na 2022 r. (Dz. U. z 2021 r., poz. 2185).

[2] Ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o rynku mocy (Dz. U. z 2020 r. poz. 247 z nast. zm.).

[3] Art. 96 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2021 r. poz. 610, z późn. zm.).

[4] Ustalana na podstawie art. 11b ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii elektrycznej (Dz. U. z 2019 r. poz. 1874 z późn. zm.).

Źródło: Urząd Regulacji Energetyki